MGCh: Rządy autorytarne w Polsce 1926-1939

1. Pojęcia:

przewrót majowy
autorytaryzm
sanacja
BBWR
SN
ONR
Centrolew
wybory brzeskie
konstytucja kwietniowa
Ozon

2. Daty:

1926 - przewrót majowy
1935 - uchwalenie konstytucji kwietniowej

To jest dosyć duży temat o złożonym okresie w polskiej historii. Najpierw może więc w kolosalnym skrócie:

W 1926 roku J. Piłsudski wraz z grupą wojskowych zbrojnie obalił legalny rząd i przejął władzę. Obóz władzy Piłsudskiego (jak i czasem okres jego władzy zaczęto nazywać sanacją. Doszli do władzy niedemokratycznie, do 1930 roku jednak starali się poza tym demokracji nie naruszać. W 1930 r. zachodziła obawa, że sanacyjne ugrupowanie polityczne (BBWR) przegra wybory, więc aresztowano przywódców opozycji, a wybory częściowo sfałszowano - oznacza to ostateczny koniec demokracji i początek rządów autorytarnych.

W 1935 roku umarł J. Piłsudski, ale sanacja rządziła nadal, zgodnie z uchwaloną przez siebie konstytucją kwietniową (która dała prezydentowi nowe, ogromne uprawnienia).

3. Przyczyny przewrotu majowego

kryzys wewnętrzny polegający na ciągłych zmianach rządu i kłopotach gospodarczych
zabójstwo prezydenta Narutowicza
krwawo rozpędzone demonstracje uliczne
wszystkie powyższe czynniki sprawiły, że Józef Piłsudski nabrał niechęci i pogardy do polityków centrum i prawicy
w maju 1926 powstał rząd Wincentego Witosa, którego polityków Piłsudski oskarżał o zainspirowanie zamachu na prezydenta Narutowicza i krwawe rozpędzenie demonstracji ulicznych

4. Przewrót (zamach) majowy:

Piłsudski i wierni mu żołnierze podeszli 12 V pod Warszawę
negocjacje z prezydentem Wojciechowskim na moście Poniatowskiego zakończyły się fiaskiem
Piłsudski rozpoczął szturm Warszawy
trzy dni walk żołnierzy wiernych Piłsudskiemu z żołnierzami wiernymi rządowi pochłonęły prawie 400 zabitych
ostatecznie rząd Witosa i prezydent Wojciechowski podali się do dymisji
nowym prezydentem został człowiek Piłsudskiego, Ignacy Mościcki, sam Piłsudski na krótko został premierem, a poza tym stanął na czele polskich sił zbrojnych

5. Jak sanacja rządziła Polską?

formalnie nadal trwała demokracja, organizowano wybory
od 1930 roku wybory te nie były już jednak demokratyczne, fałszowano je częściowo, potem opozycja zaczęła je bojkotować
opozycja stopniowo zaczęła być prześladowana: w 1930 roku część przywódców lewicy i centrum znalazła się w więzieniu, a potem zmuszono ich do opuszczenia kraju, z kolei prawicowa endecja spotkała się z delegalizacjami swoich struktur (ONR)
po śmierci Piłsudskiego wprowadzono w Polsce elementy kultu jednostki, ustawę zakazującą szkalowania postaci zmarłego przywódcy
od 1935 roku wzmocniono bardzo władzę wykonawczą, konstytucja kwietniowa dała prezydentowi możliwość wydawania dekretów z mocą ustawy (czyli prezydent mógł teraz tworzyć prawo bez sejmu) i zwalniała go z odpowiedzialności przed kimkolwiek (poza "Bogiem i historią")

6. Postacie do zapamiętania: