Polska polityka zagraniczna w latach 1918-1939

1. Pojęcia:

• Międzymorze
• pakt Ribbentrop - Mołotow
• Zaolzie

2. Daty:

• 1939 - pakt Ribbetrop - Mołotow
• 1938 - zajęcie Zaolzia przez Polskę

3. Lata dwudzieste w polskiej polityce zagranicznej:

    a) ogólny kurs polskiej polityki: zapewnić sobie bezpieczeństwo przez sojusz z Francją

    b) sukcesy:

• nawiązanie sojuszu z Francją w 1921
• wejście do Rady Ligi Narodów

    c) porażki:

• nawiązanie kontaktów między Niemcami i Rosją Radziecką (utworzyły się kleszcze, w środku których była Polska)
• traktat z Locarno, w którym przy zgodzie Francji zagwarantowano nienaruszalność jedynie zachodniej granicy Niemiec (co sugerowało, że granicę wschodnią, z Czechosłowacją i Polską, można naruszyć i zmienić)

4. Koniec lat dwudziestych i lata trzydzieste w polskiej polityce zagranicznej:

    a) ogólny kurs: utrzymać podobne, pokojowe stosunki z naszymi najpotężniejszymi sąsiadami, ZSRR i Niemcami

    b) sukcesy:

• traktat o nieagresji z ZSRR
• traktat o nieagresji z Niemcami
• odebranie Zaolzia Czechosłowacji (aczkolwiek słaby to sukces, gdyż w obliczu narastającego zagrożenia ze strony Hitlera ostatecznie już przekreśliliśmy możliwość współpracy z Czechosłowacją, czyli krajem który również był zagrożony przez Niemcy)
• odnowienie sojuszu z Francją i uzyskanie gwarancji bezpieczeństwa od Wielkiej Brytanii

    c) porażki:

• sojusz Hitlera ze Stalinem, który ostatecznie zniszczy II Rzeczpospolitą w 1939 roku

5. Żądania Hitlera wobec Polski:

• Polska miała przystąpić do paktu antykominternowskiego (czyli w istocie do sojuszu z Niemcami)
• Polska miała pozwolić na przyłączenie Wolnego Miasta Gdańsk do Niemiec
• Polska miała pozwolić na przeprowadzenie przez polskie Pomorze eksterytorialnej autostrady i linii kolejowej należących do Niemiec (eksterytorialnej, tzn Polska nie miałaby nad nimi żadnej kontroli)

6. Pakt Robbentrop - Mołotow:

• teoretycznie był to jedynie pakt o nieagresji (czyli oba państwa zapewniły siebie, że się nawzajem nie zaatakują)
• w tajnym protokole dołączonym do paktu jednak była zawarta propozycja podziału Polski między Niemcy a ZSRR

Monarchia stanowa w Polsce

1. Pojęcia:

• wiec
• monarchia stanowa
• szlachta
• elekcja
• konstytucja nihil novi

2. Daty:

• 1505 - uchwalenie konstytucji nihil novi
• 1493 - pierwsze obrady sejmu dwuizbowego w Polsce

3. Jak wytworzyła się monarchia stanowa w Polsce?

• po pierwsze, wiece dawnych rycerzy zaczęły przeobrażać się w sejmiki ziemskie (w każdym województwie jeden), szlacheckie
• dzięki przywilejom szlachty, król musiał zacząć konsultować wiele decyzji z tymi właśnie sejmikami (np nakładanie podatków, czy powoływanie szlachty pod broń podczas wojny)
• pod koniec XV wieku przedstawiciele szlachty wybierani na sejmikach zaczęli stanowić reprezentację całego stanu szlacheckiego na sejmie ogólnokrajowym (w izbie poselskiej)
• duchowieństwo też konsultowało decyzje króla - biskupi należeli do rady królewskiej, późniejszego senatu (części sejmu)
• praw politycznych nie otrzymały w Polsce stan mieszczański i stan chłopski
• za Jagiellonów Polska stała się monarchią elekcyjną, to znaczy król po śmierci poprzednika był wybierany przez szlachtę (głównie przez radę królewską, późniejszy senat); przyjęło się jednak, że kandydata wybierano właśnie spośród rodziny Jagiellonów

Tak więc w Polsce XV wieku wytworzyła się sytuacja, że król współrządził krajem razem z przedstawicielami szlachty i duchowieństwa, był nawet przez nich wybierany. To właśnie jest monarchia stanowa. Od 1505 roku (od konstytucji nihil novi) król nie mógł już nawet utworzyć żadnego nowego prawa w Polsce bez zgody sejmu.

Podręcznik: str. 205

Jagiellonowie w Europie Środkowej

1. Pojęcia:

• Związek Pruski
• Wojna trzynastoletnia

2. Daty:

• 1444 - bitwa pod Warną
• 1454 - początek wojny trzynastoletniej
• 1466 - II pokój toruński

3. Druga unia z Węgrami (czyli po raz drugi Polska i Węgry miały wspólnego króla):

• syn Władysława Jagiełły, też Władysław, został królem Polski i Węgier
• Władysław wplątał się niestety w ciężką wojnę z Turcją, zakończoną jego klęską i śmiercią w bitwie pod Warną
• zakończyło to ostatnią już unię z Węgrami

4. Wojna trzynastoletnia (przeciw Krzyżakom):

• rozpoczął ją nowy król Polski, brat Władysława Warneńczyka, Kazimierz Jagiellończyk
• doszło do niej, gdyż Polska ciągle chciała odzyskać Gdańsk, a miasta na Pomorzu i w Prusach miały już dość krzyżackiego panowania
• Krzyżacy zostali pokonani dzięki działaniom polskiej armii zaciężnej
• w II pokoju toruńskim oddać musieli nie tylko Pomorze Gdańskie, ale też i Warmię, Malbork i ziemię chełmińską.

Dorobek kulturalny i naukowy polskiego dwudziestolecia

1. Pojęcia:

• analfabetyzm
• "Skamander"

2. Sukcesy kulturalne:

• likwidacja większości analfabetyzmu (praktycznie całkowita wśród dzieci i młodzieży)
• rozwój powieściopisarstwa (nagroda Nobla dla Władysława Reymonta za "Chłopów)
• rozwój poezji (szczególnie wśród tzw Skamandrytów)
• sukcesy polskich muzyków (Paderewski, Szymanowski)
• dynamiczny rozwój kultury masowej, szczególnie kina (najczęściej produkowano melodramaty i komedie)

3. Sukcesy naukowe:

• znakomici konstruktorzy lotniczy (najlepsze ich dzieło: samolot bombowo-szturmowy PZL 37 Łoś)
• wielcy matematycy, szczególnie z tzw "szkoły lwowskiej
• rozwój filozofii (Kotarbiński, Tatarkiewicz)

Przemiany gospodarcze w Polsce

1. Pojęcia:

• inflacja
• hiperinflacja
• magistrala węglowa
• wojna celna
• COP

2. Trudności, które musiała w okresie międzywojennym pokonać polska gospodarka:

• scalenie ziem trzech zaborów, które różniły się prawem gospodarczym, walutą, stopniem uprzemysłowienia, a nawet rozstawem szyn na trasach kolejowych
• zniszczenia wojenne (I wojna światowa i wojny o granice)
• kryzys inflacyjny z początków lat dwudziestych XX wieku
• wojna celna z Niemcami
• wielki kryzys gospodarczy

3. Osiągnięcia polskiej gospodarki:

• wybudowanie zupełnie nowego miasta i portu: Gdyni
• stworzenie nowej polskiej waluty: złotego (i Banku Polskiego, który miał tę walutę nadzorować)
• początek budowy Centralnego Okręgu Przemysłowego
• budowa magistrali węglowej z Górnego Śląska do Gdyni

4. Postacie do zapamiętania:

Eugeniusz Kwiatkowski

Władysław Grabski

Podręcznik: str. 231

Polska w unii z Węgrami i Litwą

1. Pojęcia:

• unia personalna
• unia w Krewie

2. Daty:

• 1385 - unia w Krewie
• 1409 - początek Wielkiej Wojny z Zakonem
• 1410 - bitwa pod Grunwaldem
• 1411 - I pokój toruński

3. Po śmierci Kazimierza Wielkiego w Polsce panowało dwóch kolejnych władców z dynastii Andegawenów: Ludwik Węgierski, a po nim jego córka, Jadwiga Andegaweńska:

• za Ludwika Polska była w unii z Węgrami
• na początku panowania Jadwigi weszliśmy w unię z Litwą

4. Dlaczego weszliśmy w unię z Litwą? Mieliśmy wspólnego wroga: Zakon Krzyżacki (nam odebrał Gdańsk, Litwę niemal corocznie najeżdżał i chciał odebrać prowincję Żmudź.

5. Warunki unii w Krewie:

• litewski książę Jagiełło otrzyma rękę Jadwigi i polską koronę (będzie królem Polski wspólnie z Jadwigą)
• Jagiełło się ochrzci, ochrzci też całą Litwę (Litwa była pogańska)
• Jagiełło obiecał odzyskać dla Polski utracone przez nią ziemie (nie były wymienione, ale dla wszystkich jasne było, że chodziło o Pomorze Gdańskie, które za Łokietka odebrali nam Krzyżacy)

6. Wielka Wojna z Zakonem:

• Zakon długo próbował rozerwać pokojowymi środkami grożącą mu unię polsko-litewską, gdy to się nie udało, wypowiedział nam wojnę
• 15 VII 1410 doszło do ogromnej bitwy pod Grunwaldem, która dla Zakonu zakończyła się katastrofą (zginął między innymi wielki mistrz Ulryk von Jungingen)
• Polacy nie wykorzystali zwycięstwa, nie potrafili bowiem zdobyć krzyżackiej stolicy: Malborka
• ostatecznie pokój toruński nam nie dał praktycznie nic, Litwini odzyskali Żmudź

7. Postacie do zapamiętania:

Ulrich von Jungingen

Władysław Jagiełło

Jadwiga

Ludwik Węgierski

Podręcznik: str. 195