Kształtowanie się demokracji szlacheckiej

 1. Pojęcia:

• Magnateria
• Szlachta średnia
• Szlachta zagrodowa
• Gołota
• Sejm walny
• Sejmik
• Senat
• Izba poselska
• Liberum veto - prawo każdego posła do zablokowania konstytucji sejmowych i zerwania całego sejmu, wynikało z panującej w polskim sejmie zasady jednomyślności
• Konstucja

2. Data:

• 1505 - konstytucja nihil novi

Struktura polskiego sejmu walnego

Rzeczpospolita monarchią elekcyjną

 1. Pojęcia:

• sejm elekcyjny
• artykuły henrykowskie
• pacta conventa
• piechota wybraniecka
• wolna elekcja

2. Daty:

• 1572 - śmierć Zygmunta Augusta
• 1573 - pierwsza wolna elekcja, wybór Henryka Walezego
• 1582 - koniec wojny z Rosją, podporządkowanie Inflat

2. Pierwsza wolna elekcja:

• śmierć Zygmunta II Augusta w 1572 roku
• sejm elekcyjny w 1573 roku, gdy szlachta wybierała króla (Henryk Walezy)
• sejm koronacyjny, na którym dochodziło do koronacji i podpisania artykułów henrykowskich i pactów conventów

3. Po ucieczce Walezego do Francji, nowym królem wybrano Stefana Batorego z Siedmiogrodu (który poślubił Annę Jagiellonkę).

4. Po wstąpieniu na tron Batorego doszło do ataku Rosji na polskie Inflanty, siły polskie dowodzone przez króla i Jana Zamojskiego pokonały je jednak. Wojnę zakończył rozejm w Jamie Zapolskim z 1582 roku (Rzeczpospolita zajęła rosyjską część Inflant i ziemię połocką).

Żołnierze piechoty wybranieckiej

Polska pod okupacją niemiecką

 1. Pojęcia:

• Generalne Gubernatorstwo
• okupacja
• folkslista (volkslista)
• akcja "AB"
• gadzinówki (prasa gadzinowa)
• gestapo

2. Daty:

• 1939 - podział Polski między Niemcy i ZSRR

3. Podział ziem polskich zajętych przez Niemcy:

• część bezpośrednio włączono do Rzeszy (Pomorze, Wielkopolska, Górny Śląsk, północne Mazowsze, Suwalszczyzna)
• z ziem pozostałych (reszta Mazowsza, Małopolska, później również okolice Lwowa) utworzono Generalne Gubernatorstwo, ziemie pod zarządem Niemiec (Hansa Franka), które przewidziane było jako swojego rodzaju przechowalnię dla Polaków do zakończenia wojny

Uwaga: poniższa grafika ma dwie strony (przycisk z prawej).

Polska i Litwa pod rządami ostatnich Jagiellonów

 1. Pojęcia:

• Hołd pruski

2. Daty:

• 1525 - hołd pruski

3. Wojny z Moskwą:

• Przyczyny: dążenie Wielkiego Księstwa Moskiewskiego do podporządkowania sobie ziem dawnej Rusi
• Przebieg: Moskwa opanowała wschodnie tereny Litwy razem ze Smoleńskiem, powstrzymała ją klęska w bitwie pod Orszą.

4. Polityka dynastyczna Jagiellonów:

• Władysław II Jagiellończyk, brat Zygmunta Starego został królem Węgier i Czech
• Wywołało to konflikt z Habsburgami, którzy sprzymierzyli się z Krzyżakami

5. Ostatnia wojna z Zakonem:

• wielki mistrz Zakonu Krzyżackiego Albrecht Hohenzollern odmówił złożenia hołdu lennego, co doprowadziło do wojny z Polską
• W 1525 wojna zakończyła się podpisaniem traktatu krakowskiego i hołdem pruskim
• Zakon Krzyżacki w Prusach rozwiązał się, Albrecht został księciem nowego państwa: Prus Książęcych, które stały się polskim lennem (tzn były Polsce podporządkowane)

6. Włączenie Mazowsza do Polski: udało się to Zygmuntowi Staremu, gdy ostatni książęta mazowieccy (Stanisław i Janusz) umarli bezpotomnie.

7. Wojna o Inflanty:

• doszło do niej za panowania syna Zygmunta Starego, Zygmunta II Augusta
• Inflanty to kraina, która dziś należy do dwóch państw: Łotwy i Estonii
• o Inflanty doszło do wojny między czterema państwami jednocześnie: Polską, Rosją, Danią i Szwecją
• w trakcie wojny Zygmunt August utworzył pierwszą w naszej historii flotę morską opartą o kaprów, czyli piratów (dokładniej: korsarzy) na usługach państwa polskiego
• większość Inflant została ostatecznie przyłączona do Polski i Litwy

Rekonstrukcja polskiego okrętu kaperskiego

Hołd pruski w wizji Jana Matejki, postać siedząca w złotej szacie to król Zygmunt Stary, klęczy przed nim w zbroi Albrecht Hohenzollern, nad nim znajduje się flaga Prus Książęcych (czarny orzeł na białym tle)

Wojna secesyjna w Stanach Zjednoczonych

 1. Pojęcia:

• secesja
• Unia
• Konfederacja
• abolicjoniści
• wojna secesyjna
• segregacja rasowa

2. Daty:

• 1860 - wybór Lincolna na prezydenta USA
• 1861 - początek wojny secesyjnej
• 1863 - bitwa pod Gettysburgiem
• 1865 - koniec wojny secesyjnej

2. Przyczyny wojny secesyjnej:

• kwestia niewolnictwa (Południe chciało je zachować, abolicjoniści na Północy znieść
• dualizm w rozwoju gospodarczym USA (uprzemysłowiona Północ kontra rolnicze Południe)
• spór o cła (Północ chciała wysokich ceł, Południe odwrotnie)

3. Droga do wojny:

• antyniewolnicze powstanie abolicjonisty Johna Browna; zakończyło się klęską i egzekucją przywódcy
• zwycięstwo republikańskiego kandydata na prezydenta Abrahama Lincolna w 1860 którego posądzano o chęć zlikwidowania niewolnictwa wywołało secesję Karoliny Południowej, za którą poszło 10 następnych stanów południowych
• w 1861 secesyjne stany ogłosiły powstanie nowego państwa: Skonfederowanych Stanów Ameryki (CSA) z Richmond jako stolicą
• ostrzał Fortu Sumter 1861 ostatecznie już zapoczątkował wojnę

4. Wojna secesyjna 1861 - 1865

• Początkowe zwycięstwa Południa odnoszone dzięki talentom dowódców (szczególnie Roberta Lee)
• bitwa pod Gettysburgiem 1863 (zwycięstwo sił Unii, decydująca bitwa wojny)
• zastosowanie taktyki wojny totalnej przez generałów północy: Philipa Sheridana i Williama Shermana
• kapitulacja generała Lee w Appomattox 1865 faktycznie kończy wojnę, kilka dni później fanatyczny zwolennik Południa dokonał udanego zamachu na prezydenta Lincolna; nie ratuje to resztek sił konfederackich które kapitulują kilka tygodni później

5. Skutki wojny:

• likwidacja niewolnictwa
• przyznanie praw wyborczych czarnoskórej ludności USA
• zniszczenie plantatorskiej struktury gospodarczej Południa
• wzrost potęgi przemysłowej USA

Ślady po razach na plecach niewolnika z Południa USA

Niewolnicy podczas zbioru bawełny, czy też, jak woleli nazywać ją Południowcy, "Króla Bawełny"

Skonfederowane Stany Ameryki (na czerwono terytoria sporne)

Abraham Lincoln po zakończeniu przemowy gettysburskiej

Robert Lee, najsłynniejszy dowódca sił Południa

"Stonewall" Jackson i Lee, dwaj najwybitniejsi generałowie Konfederacji

"I am tired and sick of war. Its glory is all moonshine. It is only those who have neither fired a shot nor heard the shrieks and groans of the wounded who cry aloud for blood, for vengeance, for desolation. War is hell."

Jeden z najsłynniejszych generałów Unii, William Tecumseh Sherman, twórca doktryny wojny totalnej, pogromca Atlanty

Żołnierze Południa pod wojennym sztandarem Konfederacji

Joshua Chamberlain i jego żołnierze na Little Round Top, ludzie którzy zmienili losy wojny powstrzymując siły konfederackie w krytycznym momencie bitwy pod Gettysburgiem

Martwi Konfederaci pod Chancellorsville, cena za zwycięstwo Roberta Lee

Ostatnia szansa Konfederacji, "szarża Picketta" pod Gettysburgiem, po której załamaniu Lee zadecydował o odwrocie

Ulisses Grant, człowiek który złamał Konfederację

Władze polskie na uchodźstwie

 1. Pojęcia:

• Rada Narodowa
• układ Sikorski - Majski

2. Daty:

• 30 VII 1941 - układ Sikorski - Majski
• 1943 - śmierć Władysława Sikorskiego
• 1943 - odkrycie zbrodni katyńskiej (zerwanie stosunków dyplomatycznych między Polską a ZSRR)

3. Polski rząd na uchodźstwie: patrz linię chronologiczną na końcu notatki.

4. Układ Sikorski - Majski:

• wznowienie stosunków dyplomatycznych Polski z ZSRR
• unieważnienie umów granicznych między Stalinem i Hitlerem
• Stalin obiecał uwolnić polskich więźniów
• utworzenie polskiej armii w ZSRR

5. Pogorszenie stosunków z ZSRR i zerwanie układu Sikorski - Majski

• problemy z armią Władysława Andersa powodują jej ewakuację do Iranu
• w kwietniu 1943 roku Niemcy odkryli masowe groby Polaków w Katyniu, ujawnili to światu oskarżając o to (słusznie) Stalina
• polski rząd poprosił Międzynarodowy Czerwony Krzyż o ekspertyzę, kto mordował polskich oficerów
• w odpowiedzi Stalin zerwał stosunki dyplomatyczne z Polską

6. Najsławniejsze polskie jednostki wojskowe walczące u boku zachodnich aliantów:

• dywizjon 303
• ORP Orzeł (okręt podwodny)
• ORP Piorun (okręt, niszczyciel który brał udział w wytropieniu niemieckiego pancernika "Bismarck")
• Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich
• Samodzielna Brygada Spadochronowa
• 1. Dywizja Pancerna
• 2. Korpus Polski

Zjednoczenie Niemiec

 1. Daty:

• 1866 - wojna Prus z Austrią
• 1870 - początek wojny Prus z Francją
• 1870 - bitwa pod Sedanem
• 1871 - utworzenie Cesarstwa Niemieckiego (zjednoczenie Niemiec)

2. Pojęcia:

• II Rzesza
• Związek Północnoniemiecki

3. Etapy zjednoczenia Niemiec:

• początek rządów Bismarcka

1. Objęcie stanowiska kanclerza Prus przez Bismarcka (wyznaczył go król Wilhelm I)
2. Zwycięska wojna z Danią (wspólnie z Austrią) zakończona przejęciem wspólnej kontroli nad Szlezwikiem i Holsztynem

• wojna z Austrią

1. spory o podział wpływów nad Szlezwikiem-Holsztynem (inspirowane przez Bismarcka) doprowadziły do wybuchu wojny z Austrią w 1866
2. Do wojny po stronie Prus dołączyły też Włochy, chcące odzyskania Wenecji
3. Decydująca dla wojny okazała się klęska Austrii w bitwie pod Sadową
4. Austria skapitulowała, straciła Wenecję (na rzecz Włoch) i Holsztyn (na rzecz Prus), poza tym zgodziła się na likwidację Związku Niemieckiego
5. Efektem wojny było stworzenie łączącego większość Niemiec Związku Północnoniemieckiego pod przywództwem Prus

• wojna z Francją

1. depesza emska: pruska udana prowokacja która doprowadziła do wypowiedzenia wojny Prusom przez Francję Napoleona III
2. Wojna rozpoczęła się od wielkich pruskich zwycięstw: bitwy pod Sedanem 1870 (Napoleon III dostał się do niewoli)
3. 18 I 1871 w Wersalu proklamowano utworzenie Cesarstwa Niemieckiego (zjednoczenie Niemiec)
4. w maju 1871 we Frankfurcie nad Menem Francja podpisuje pokój (traci Alzację i Lotaryngię, płaci 5 miliardów franków w złocie)

4. Skutki: wzrost napięcia w Europie wywołany naruszeniem równowagi sił przez powstanie bardzo silnych Niemiec i narodziny nastrojów odwetowych we Francji; nasila się rywalizacja kolonialna.

Otto von Bismarck pod koniec życia (w spiczastej pikelhaubie)

Pierwszy cesarz Niemiec, Wilhelm I

Pruski kawalerzysta atakujący francuskiego piechura

Powstanie Rzeczypospolitej Obojga Narodów

 1. Pojęcia:

• unia realna
• unia lubelska

2. Daty:

• 1569 - zawarcie unii lubelskiej

3. Postanowienia unii lubelskiej (grafika powiększy się po kliknięciu):

Poza tym, do Polski (Korony) wcielono Podlasie, Ukrainę i Wołyń.