W czasach Mieszka i Dobrawy

 1. Pojęcia:

• dynastia
• wojowie
• drużyna
• gród
• plemię

2. Data do zapamiętania:

• 966 r. - chrzest Mieszka I

3. Najważniejsze plemiona słowiańskie przed powstaniem Polski:

• Polanie (w Wielkopolsce)
• Wiślanie (w Małopolsce)
• Ślężanie (na Śląsku)
• Pomorzanie (na Pomorzu)
• Mazowszanie (na Mazowszu)

4. Osiągnięcia Mieszka I:

• zjednoczył plemiona słowiańskie i utworzył księstwo polskie (ze stolicą w Gnieźnie)
• ochrzcił siebie i kraj
• utworzył pierwsze biskupstwo w Poznaniu
• odparł najazd niemiecki w bitwie pod Cedynią

Legendarne początki

 1. Pojęcia:

• postrzyżyny
• kmieć

2. Legendy o początkach Polski

• legenda o Lechu
• opowiada o legendarnym założycielu naszego narodu, Lechu (niektórzy sąsiedzi nazywali Polaków Lechitami)
• według niej, Lech założył swój pierwszy gród, Gniezno, w miejscu, gdzie zobaczył gniazdo białego orła
• legenda o Piaście
• opowiada o założycielu przyszłej rodziny panującej w Polsce, kmieciu Piaście (według jednej z wersji legendy Piast był kołodziejem)
• według niej dwaj tajemniczy wędrowcy (według jednej z wersji byli to aniołowie) przepowiedzieli Piastowi, że jego syn Siemowit w przyszłości stanie się kimś ważnym
• legenda mówi następnie, że istotnie Siemowit gdy dorósł, stał się księciem plemienia Polan, po upadku dotychczasowego księcia, okrutnego Popiela
• Popiel uciekł do Kruszwicy i tam w Mysiej Wieży został zjedzony przez myszy
• legenda o Kraku i smoku wawelskim
• według tej legendy Krak założył Kraków
• rozwój grodu miał być wstrzymywany przez żyjącego tam smoka
• smok pokonany został ostatecznie albo przez Kraka (jedna wersja legendy), jego synów (druga wersja) albo szewczyka Dratewkę (trzecia wersja)
• córka Kraka Wanda miała popełnić później samobójstwo, by nie została zmuszona do poślubienia niemieckiego księcia

3. Należy pamiętać, że legendy są zasadniczo wymyślonymi opowieściami, aczkolwiek w niektórych zachowały się też drobne elementy prawdziwe.

Lech, Czech i Rus

Myszy atakujące Popiela

Nasze polskie symbole

 1. Pojęcia:

• hymn państwowy
• godło
• stolica

2. Stolicą Polski jest miasto Warszawa.

• jest to siedziba władz naszego kraju
• w przeszłości stolicami Polski były też miasta Gniezno i Kraków

3. Hymnem naszego kraju jest pieśń "Mazurek Dąbrowskiego".

• jego twórcą był Józef Wybicki
• powstał wśród polskich żołnierzy walczących we Włoszech i tęskniących za powrotem do ojczyzny (stąd w hymnie śpiewamy, że idą za swoim dowódcą Dąbrowskim "z ziemi włoskiej do Polski")

Treść hymnu (pierwsze dwie zwrotki):

Jeszcze Polska nie zginęła, 

Kiedy my żyjemy. 

Co nam obca przemoc wzięła, 

Szablą odbierzemy. 

refren

Marsz, marsz Dąbrowski, 

Z ziemi włoskiej do Polski. 

Za twoim przewodem 

Złączym się z narodem. 

Przejdziem Wisłę, przejdziem Wartę, 

Będziem Polakami. 

Dał nam przykład Bonaparte, 

Jak zwyciężać mamy.

4. Godłem naszego kraju jest biały, ukoronowany orzeł na czerwonym polu:

5. Polska flaga jest biało-czerwona.

6. Dwa najważniejsze święta narodowe:

• 3 maja - święto upamiętniające uchwalenie pierwszej polskiej konstytucji
• 11 listopada - święto upamiętniające odzyskanie niepodległości przez Polskę

Uczeni, pisarze, artyści

 1. Pojęcia:

• filozofia
• porządek dorycki
• porządek joński
• porządek koryncki

2. Filozofowie: zadawali pytania o to, jak zbudowany jest świat, co jest sensem istnienia człowieka, na czym polegają zjawiska przyrodnicze i wiele innych. Dzięki ich dociekaniom wiele wieków później narodziła się nauka.

3. Literatura grecka:

• rozprawy filozoficzne (np. Platona, Arystotelesa)
• eposy (np. "Iliada" (opowiadająca o sporze między Achillesem i Agamemnonem podczas wojny trojańskiej) i "Odyseja" (opowiadająca o powrocie Odyseusza spod Troi do domu); oba te eposy stworzył Homer
• dramaty (tragedie i komedie odgrywane w greckim teatrze)
• poezja (np. wiersze Safony)
• bajki (np. Ezopa)
• historiografia, czyli opisywanie historii (np. Herodot opisujący wojny z Persami albo Tukidydes opisujący wojnę peloponeską (wojnę Aten ze Spartą)

4. Architektura:

• porządek dorycki
• porządek joński
• porządek koryncki

Patrząc od lewej: porządek dorycki, joński, koryncki

PRZYKŁADY

Ostatnia wolna elekcja i I rozbiór Rzeczypospolitej

 1. Pojęcia:

• Familia
• Szkoła Rycerska
• prawa kardynalne
• konfederacja barska

2. Daty:

• 1764 - elekcja Stanisława Augusta Poniatowskiego
• 1768 - początek konfederacji barskiej
• 1772 - koniec konfederacji barskiej
• 1772 - I rozbiór Rzeczypospolitej

3. Reformy z okresu początku panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego:

• zniesienie liberum veto w sprawach gospodarczych
• wprowadzenie cła generalnego na granicach
• utworzenie Szkoły Rycerskiej dla oficerów

4. Reakcja Rosji (Katarzyny II):

• Rosja wykorzystała niezadowolenie protestantów i prawosławnych z obniżania się tolerancji religijnej w Rzeczypospolitej
• wykorzystując to jako pretekst, do Rzeczypospolitej wkroczyły wojska rosyjskie
• przywódcy obozu katolickiego zostali aresztowani i wywiezieni do Rosji
• zastraszony sejm uchwalił prawa kardynalne, które gwarantowały, że nie dojdzie w Polsce do reform (gwarantem praw kardynalnych mianowano Rosję)

5. Konfederacja barska:

• część polskiej katolickiej szlachty zdecydowała się stawić Rosji (i wspieranemu przez nią królowi Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu) opór; w tym celu zawiązała konfederację w mieście Bar
• walki trwały 4 lata, konfederaci starali się stosować metodę walki podjazdowej
• przewaga sił rosyjskich doprowadziła ostatecznie do klęski konfederacji

6. I rozbiór Polski:

Rzeczpospolita w okresie kryzysu - czasy saskie

 1. Pojęcia:

• Sejm Niemy
• Wojna północna
• traktat trzech czarnych orłów
• Collegium Nobilium

2. Daty:

• 1700 - początek wojny północnej
• 1704 - elekcja Stanisława Leszczyńskiego
• 1717 - Sejm Niemy
• 1721 - koniec wojny północnej

3. Panowanie Augusta II Mocnego:

• Rzeczpospolita jest wtedy w unii personalnej z Saksonią
• Król wplątał Polskę w wojnę północną przeciw Szwecji Karola XII
• po klęskach sił królewskich w Inflantach, Szwedzi zajęli prawie całą Rzeczpospolitą
• W 1704 r. doszło do elekcji posłusznego Szwedom króla Stanisława Leszczyńskiego (prowadzi to do wojny domowej ze zwolennikami Augusta II)
• Rosjanie pokonali Szwedów w bitwie pod Połtawą w 1709 roku, Szwedzi wycofują się z Rzeczpospolitej
• Wojna północna kończy się pokojem w Nystad w 1721 roku, Rzeczpospolita nie uzyskuje żadnych nabytków
• Po ustąpieniu Szwedów (i Leszczyńskiego) Polska stopniowo wpada w uzależnienie od Rosji (Sejm Niemy 1717, trzeba znać jego postanowienia

4. Panowanie Augusta III:

• Na początek nowa wojna domowa (ze zwolennikami Leszczyńskiego), August wygrywa dzięki wsparciu Rosji, Austrii i Prus
• Podczas jego panowania Rzeczpospolita powoli odbudowuje się gospodarczo

Stanisław Leszczyński

August II Mocny

August III

Rewolucja lutowa i przewrót bolszewicki w Rosji

 1. Pojęcia:

• rewolucja lutowa
• rewolucja październikowa
• bolszewicy
• komunizm
• Czeka
• łagry

2. Daty:

• 1917 - rewolucja lutowa
• 1917 - rewolucja październikowa
• 1918 - pokój w Brześciu Litewskim

3. Przyczyny rewolucji:

• przedłużająca się wojna (I wojna światowa), wielkie straty Rosji i brak dużych rosyjskich sukcesów
• kryzys gospodarczy, braki w dostawach żywności

4. Rewolucja lutowa:

• wielodniowe demonstracje przeciw rządom Mikołaja II
• próby stłumienia demonstracji skończyły się masowym przechodzeniem żołnierzy na stronę demonstrantów
• Mikołaj II abdykował, władzę przejął liberalny Rząd Tymczasowy
• kontrolę nad Rosją częściowo przejęły też Rady Delegatów Robotniczych i Żołnierskich, zdominowane przez lewicę

5. Rewolucja październikowa:

• pogłębiający się kryzys w Rosji wykorzystali komuniści
• ich przywódca, Włodzimierz Lenin, skorzystał też z pomocy Cesarstwa Niemieckiego (Niemcy ułatwili mu dotarcie do Rosji (przebywał na wygnaniu w Szwajcarii) oraz sponsorowali jego partię bolszewicką)
• ostatecznie doszło do przewrotu, bolszewicy obalili Rząd Tymczasowy i przejęli władzę nad dużą częścią Rosji

6. Wojna z Niemcami i wojna domowa:

• korzystając z chaosu w Rosji Niemcy i Austro-Węgry rozpoczęły ofensywę, która dotarła prawie do Petersburga
• bolszewickie władze zakończyły wojnę (pokój w Brześciu Litewskim) rezygnując z terenów Estonii, Litwy, Łotwy, Finlandii, Białorusi i Ukrainy
• w międzyczasie rozpoczęła się wojna domowa bolszewików z ich przeciwnikami w Rosji (nazywanych Białymi)
• komunistyczna Armia Czerwona wygrała tę wojnę, między innymi dzięki polityce masowego terroru wobec swoich przeciwników

Łagier

Mikołaj II

Barykada z okresu rewolucji lutowej

Krążownik "Aurora", jego salwa miała rozpocząć rewolucję październikową

Demonstracja z okresu rewolucji lutowej

Walki podczas rewolucji październikowej (zdjęcie prawdopodobnie pozowane)

Wielka wojna

 1. Pojęcia:

• wojna pozycyjna (wojna okopowa)
• wojna manewrowa

2. Daty:

• 28 VI 1914 - zamach w Sarajewie na arcyksięcia Franciszka Ferdynanda
• 28 VII 1914 - początek I wojny światowej
• 1914 - bitwa nad Marną
• 1916 - bitwa pod Verdun
• 1916 - bitwa nad Sommą

Francja republiką

 1. Pojęcia:

• Jakobini
• Wielki Terror
• Gilotyna
• Marsylianka

2. Daty:

• 1793 - przejęcie władzy we Francji przez jakobinów
• 1794 - obalenie jakobinów

2. Obalenie monarchii i powstanie republiki:

• Pojawienie się we francuskim parlamencie (Legislatywie, później Konwencie Narodowym) nowych sił politycznych: jakobinów (na czele z Robespierrem i Maratem), kordelierów (Danton) i żyrondystów (Brissot)
• Wojna Francji z Austrią i Prusami, początkowe klęski Francji
• Obalenie króla Ludwika XVI i ustanowienie republiki
• Zwycięstwo Francji w bitwie pod Valmy nad siłami pruskimi i austriackimi

3. Dyktatura jakobinów i Wielki Terror:

• Egzekucja oskarżonego o zdradę króla Ludwika XVI (1793)
• Powstania antyrewolucyjne na francuskiej prowincji (największe, chłopskie w Wandei) i przyłączenie się do wojny z Francją wielu państw europejskich
• By utrzymać się przy władzy, jakobini stosują terror wobec wszystkich przeciwników politycznych (na gilotynie giną na przykład Brissot i Danton)
• Prześladowany był Kościół, zmieniono kalendarz, wprowadzono ceny maksymalne na żywność, zapowiedziano wprowadzenie ordynacji wyborczej bez cenzusu majątkowego (ostatecznie jakobini nie zdążyli wprowadzić tego w życie), zreformowano armię przez wprowadzenie wojska poborowego

4. Przewrót thermidoriański 1794, obalenie i stracenie Robespierra. 

Bitwa pod Jemappes, jedno ze zwycięstw wojsk francuskich nad siłami koalicji

Gilotyna

Rewolucjonista w czapce frygijskiej

Angielska karykatura przedstawiająca wielki terror

Maksymilian Robespierre, przywódca jakobinów, twórca Wielkiego Terroru

Przemiany społeczne i kulturowe w drugiej połowie XX wieku

 1. Pojęcia:

• społeczeństwo konsumpcyjne
• hipisi
• pacyfizm
• feminizm
• globalizacja

Proces integracji europejskiej

 1. Pojęcia:

• Europejska Wspólnota Węgla i Stali
• Europejska Wspólnota Gospodarcza
• Unia Europejska

2. Daty:

• 1951 - powstanie EWWiS
• 1957 - powstanie EWG (traktaty rzymskie)
• 1993 - powstanie Unii Europejskiej

3. Przyczyny integracji:

• integracja gospodarcza miała pomóc krajom Wspólnoty w odbudowie ze zniszczeń II wojny światowej
• miało to wzmocnić Europę Zachodnią w obliczu ewentualnej inwazji radzieckiej
• włączenie w integrację Niemiec miało zapobiec kolejnej wojnie światowej wywołanej przez ten kraj

Polacy wobec zbliżającej się wojny

 1. Pojęcia:

• orientacja prorosyjska
• orientacja proaustriacka
• organizacja paramilitarna
• Związek Strzelecki
• Towarzystwo "Strzelec"
• Polowe Drużyny Sokole
• Drużyny Bartoszowe

Manewry Związku Strzeleckiego (1913)

Wielka Rewolucja Francuska

 1. Pojęcia:

• Bastylia
• burżuazja
• Stan III
• Stany Generalne
• Zgromadzenie Narodowe
• monarchia konstytucyjna
• republika

2. Daty:

• 14 VII 1789 - początek rewolucji francuskiej (atak na Bastylię)
• 1789 - ogłoszenie Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela
• 1791 - uchwalenie konstytucji Francji
• 1792 - obalenie monarchii we Francji

2. Przyczyny:

• Dążenie do równouprawnienia stanów
• Dążenie do obalenia absolutnych rządów Ludwika XVI
• Dążenie do likwidacji pańszczyzny
• Klęska głodu
• Kryzys finansowy Francji
• Oburzenie wzbudzały duże wydatki dworu

3. Przebieg:

• Zwołanie przez króla Stanów Generalnych
• Bunt deputowanych z III stanu, utworzenie Zgromadzenia Narodowego
• Plotka o nadciągającej pacyfikacji Zgromadzenia wywołała szturm na Bastylię 14 VII 1789 roku; to przy okazji początek rewolucji
• Przestraszony król pozwala na uchwalenie Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela (macie znać postanowienia) i konstytucji (w 1791 roku)
• początek wojny Francji z Austrią i Prusami
• obalenie i ścięcie króla Ludwika XVI, Francja republiką

Szturm Bastylii

Ludwik XVI

Daleki Wschód - Chiny i Japonia

 1. Pojęcia:

• wielki skok
• rewolucja kulturalna

2. Daty:

• 1949 - powstanie Chińskiej Republiki Ludowej
• 1959 - początek wielkiego skoku w Chinach

3. Dojście do władzy komunistów w Chinach:

• zwycięstwo nad Kuomintangiem w wojnie domowej (1949)
• ucieczka resztek sił Kuomintangu na wyspę Tajwan (do dziś ta wyspa nie uznaje rządów komunistycznych

4. Dyktatura totalitarna Mao Zedonga:

• likwidacja demokracji i wolności słowa
• polityka terroru wobec przeciwników politycznych
• program wielkiego skoku:
• Chiny komunistyczne miały stać się potęgą przemysłową
• część produkcji przemysłowej wykonywać mieli chłopi
• doprowadziło to do katastrofalnego głodu (z głodu zmarło wtedy ponad 10 milionów ludzi)
• rewolucja kulturalna:
• niszczenie starej kultury
• terror wobec inteligencji

5. Chiny po śmierci Mao Zedonga:

• reformy gospodarcze (dopuszczenie gospodarki kapitalistycznej)
• otwarcie na świat
• dalszy brak demokracji, próby oporu społeczeństwa krwawo tłumione (masakra na placu Tiananmen w Pekinie)

6. Japonia po II wojnie światowej:

• demokratyzacja kraju (cesarz pełni role reprezentacyjne)
• postawienie na rozwój nowoczesnych technologii (motoryzacja, elektronika)

Rywalizacja Stanów Zjednoczonych i ZSRS

 1. Pojęcia:

• Kryzys kubański
• Mur berliński
• Odprężenie

2. Daty:

• 1962 - kryzys kubański

3. Kryzys berliński:

• Przyczyna: ucieczki mieszkańców NRD do kapitalistycznego Berlina Zachodniego
• Rezultat: budowa muru berlińskiego, który podzielił miasto na dwie części

4. Kryzys kubański:

• Przyczyna: instalacja na komunistycznej Kubie radzieckich rakiet z głowicami jądrowymi
• Przebieg: blokada Kuby przez marynarkę wojenną USA
• Skutki: deinstalacja wyrzutni

5. Wojna w Wietnamie:

• Próby zjednoczenia Wietnamu przez komunistów z Wietnamu Północnego, amerykańska pomoc dla Wietnamu Południowego
• Przebieg: do Wietnamu wysłano pół miliona żołnierzy amerykańskich, pomimo sukcesów wojna się jednak przedłużała i amerykańskie społeczeństwo nią znużone wymogło odwrót
• Rezultat: Wietnam został zjednoczony przez komunistów

6. Wojna w Afganistanie:

• Przyczyna: kryzys komunistycznego rządu Afganistanu wywołał interwencję zbrojną wojsk sowieckich
• Przebieg: wojska sowieckie nie potrafiły pokonać muzułmańskich partyzantów, wspieranych bronią przez USA
• Rezultat: odwrót wojsk radzieckich, kontynuacja wojny domowej w Afganistanie

Powstanie Stanów Zjednoczonych Ameryki

 1. Pojęcia:

• Bostońskie picie herbaty (herbatka bostońska)
• Deklaracja niepodległości

2. Daty:

• 4 VII 1776 - Deklaracja niepodległości USA

3. Przyczyny rewolucji amerykańskiej:

• Dążenie do usamodzielnienia się od Anglii
• Ustawa stemplowa
• Brak konsultacji rządu brytyjskiego z kolonistami

4. Przebieg rewolucji:

• Bostońskie picie herbaty 1773, pierwsze starcia zbrojne
• Deklaracja Niepodległości 4 VII 1776, początek wojny o niepodległość
• Wsparcie kolonistów przez Hiszpanię i Francję oraz ochotników z innych krajów (Kościuszko i Pułaski z Polski)
• Bitwy pod Saratogą i Yorktown, zwycięstwa wojsk amerykańskich
• Traktat pokojowy w Paryżu 1783, koniec wojny, Wielka Brytania uznaje niepodległość USA

5. Macie znać postanowienia konstytucji USA (1787). Jerzy Waszyngton pierwszym prezydentem. 

Powstanie Trójprzymierza i Trójporozumienia

 1. Pojęcia:

• Trójprzymierze
• Trójporozumienie
• Ententa
• Państwa centralne

2. Daty:

• 1882 - powstanie Trójprzymierza
• 1904 - powstanie ententy

3. Przyczyny rosnącego konfliktu europejskiego:

• Francja chciała odzyskać utraconą Alzację i Lotaryngię od Niemiec
• Niemcy i Włochy chciały mieć więcej kolonii
• wyścig zbrojeń na morzu między Niemcami a Wielką Brytanią
• spór między Austrią, Serbią i Rosją o wpływy na Bałkanach

4. Powstanie dwóch bloków wojskowo politycznych:

• Trójprzymierze (państwa centralne):
• Niemcy
• Austro-Węgry
• Włochy
• Trójporozumienie (ententa):
• Francja
• Rosja
• Wielka Brytania

Wilhelm II

Dreadnought, brytyjski okręt wojenny

Prusy, Austria i Rosja - absolutyzm oświecony

 1. Pojęcia:

• absolutyzm oświecony
• imperator

2. Prusy:

• najważniejszy reformator: król Fryderyk II (dynastia Hohenzollernów)
• powiększenie kraju o:
• Śląsk
• Szczecin
• ziemie odebrane Polsce w I, II i III rozbiorze
• najważniejsze reformy:
• rozbudowa doskonale wyćwiczonej armii
• powszechne szkolnictwo świeckie
• tworzenie nowych wsi

3. Austria:

• najważniejszy reformator: cesarz Józef II (dynastia Habsburgów)
• powiększenie kraju o:
• ziemie odebrane Polsce w I i III rozbiorze
• najważniejsze reformy:
• powiększenie armii
• zniesienie poddaństwa i zmniejszenie pańszczyzny dla chłopów
• wprowadzenie tolerancji religijnej
• podporządkowanie Kościoła państwu
• zlikwidowanie ponad 700 klasztorów

4. Rosja:

• najważniejszy reformator: car Piotr I Wielki (dynastia Romanowów)
• powiększenie kraju o:
• Inflanty
• ziemie odebrane Polsce w I, II i III rozbiorze
• okolice Kaukazu
• najważniejsze reformy:
• przeniesienie stolicy z Moskwy do Petersburga
• zmuszenie rosyjskiej szlachty (bojarów) do przyjęcia zachodnich obyczajów (stroje, brak bród itp)
• wprowadzenie ceł na towary sprowadzane z zagranicy
• rozbudowa rosyjskich manufaktur
• powiększenie armii rosyjskiej, utworzenie rosyjskiej floty wojennej

Józef II

Armia pruska podczas bitwy pod Leuthen

Bliski Wschód - konflikty arabsko - izraelskie

 1. Pojęcia:

• syjonizm
• OWP

2. Daty:

• 1948 - utworzenie Izraela
• 1993 - utworzenie Autonomii Palestyńskiej

3. Przyczyny konfliktów:

• spór o Palestynę między Arabami (Palestyńczykami) a wracającymi do niej Żydami
• spór o święte miasto judaizmu i islamu (Jerozolimę)
• konflikt był też napędzany przez zimną wojnę (ZSRR i USA sprzymierzyły się z obiema stronami)

4. Skutki:

• większość Palestyny znajduje się w rękach Izraela
• w 1993 roku Izrael przyznał Arabom ograniczoną samorządność (w Strefie Gazy i na Zachodnim Brzegu Jordanu)
• w regionie doszło do kilku dużych wojen, z reguły wygrywanych przez Izrael, powiększył się on w ich wyniku o Zachodni Brzeg Jordanu, Strefę Gazy, Wzgórza Golan, a okresowo również Półwysep Synaj
• arabscy Palestyńczycy żyją w stanie permanentnego ubóstwa
• Palestyńczycy od lat siedemdziesiątych zaczęli sięgać po terroryzm, najsłynniejszy ich atak terrorystyczny miał miejsce na Igrzyskach Olimpijskich w Monachium, gdzie organizacja Czarny Wrzesień zabiła 5 żydowskich zawodników, 6 trenerów i jednego policjanta (zginęło też 5 terrorystów)

   

Rewolucja 1905 roku w Rosji i zaborze rosyjskim

 1. Pojęcia:

• Krwawa niedziela
• Strajk generalny
• Duma Państwowa

2. Daty:

• 1905 - krwawa niedziela

3. Przyczyny rewolucji:

• Klęski Rosji w wojnie z Japonią
• Żądania Rosjan wprowadzenia konstytucji, wolności słowa, demokratyzacji, poprawy warunków pracy w fabrykach
• Zmasakrowanie manifestacji podczas krwawej niedzieli

4. Przebieg rewolucji:

• Strajk generalny
• Manifestacje uliczne
• Zamieszki na ulicach

5. Rewolucja w Polsce:

• Polska endecja była przeciwna rewolucji, PPS się w nią włączył
• Największe strajki i demonstracje: Łódź, Warszawa
• PPS utworzyła bojówki walczące z rosyjską policją (na czele stanął Józef Piłsudski)

6. Skutki rewolucji: car Mikołaj II ugiął się i zwołał Dumę Państwową, rosyjski parlament. 

Mikołaj II

Nowa mapa świata - dekolonizacja

 1. Pojęcia:

• dekolonizacja
• apartheid
• rasizm
• Rok Afryki
• OJA

2. Data:

• 1960 - Rok Afryki

3. Świat sprzed dekolonizacji:

Brytyjskie imperium kolonialne po I wojnie światowej

Kolonie w 1898 roku

W samej Afryce znajdowały się tylko cztery niezależne państwa (Liberia, Etiopia, Egipt i RPA).

4. Przyczyny dekolonizacji:

• wyczerpanie państw europejskich II wojną światową
• pojawienie się w koloniach wykształconej elity dążącej do wyzwolenia się spod zależności od Europy

5. Drogi do niepodległości:

• pokojowa (najwięcej takich przypadków, szczególnie dotyczą kolonii brytyjskich)), wzorem była tutaj sytuacja Indii, gdzie Mahatma Gandhi prowadził kampanię walki politycznej pozbawionej przemocy
• zbrojna - najbardziej znane przypadki to wojny w Indochinach i Algierii (obie kolonie należały do Francji), za każdym razem kończyły się porażką kolonizatorów

6. Walka z apartheidem w RPA - dominację w wolnym państwie zachowali biali mieszkańcy, którzy traktowali czarną ludność jak obywateli drugiej kategorii. Symbolem walki z tym systemem stał się Nelson Mandela, wiele lat więziony. System załamał się dopiero w 1994 roku.

7. Skutki okresu kolonizacji:

• szczególnie w Afryce większość nowych państw znalazła się w sytuacji skrajnej biedy, wynikającej z wielu dziesięcioleci wyzyskiwania tego regionu przez państwa europejskie
• sztucznie poprowadzone granice w Afryce sprawiły, że nienawidzące się społeczności znalazły się w tych samych państwach, wywołało to wojny domowe, do najstraszliwszych doszło w Nigerii i Rwandzie
• brak tradycji demokratycznych doprowadził do sytuacji, w której w wielu dawnych koloniach doszli do władzy dyktatorzy

Uciekinierzy z ogarniętej wojną domową Rwandy

Kultura oświecenia

 1. Pojęcia:

• stulecie świateł
• manufaktura
• trójpodział władz, 
• absolutyzm oświecony
• oświecenie

Za żelazną kurtyną

 1. Pojęcia:

• inwigilacja
• sowietyzacja
• destalinizacja
• odwilż
• Praska Wiosna

2. Daty:

• 1953 - śmierć Stalina
• 1956 - powstanie węgierskie
• 1968 - Praska Wiosna
• 1968 - interwencja wojskowa Układu Warszawskiego w Czechosłowacji

3. Stalinizacja państw uzależnionych od ZSRR po II wojnie światowej:

• państwa uzależnione: Polska, NRD, Czechosłowacja, Rumunia, Węgry, Bułgaria, Albania, Jugosławia (Jugosławia przejściowo, ostatecznie uniezależniła się kilka lat po wojnie)
• przejawy stalinizacji:
• instalowanie totalitarnych dyktatur
• prześladowanie opozycji (więzienia, obozy pracy, egzekucje)
• inwigilacja społeczeństwa
• brak wolności słowa
• prześladowanie związków wyznaniowych
• przejęcie kontroli nad gospodarką (upaństwowienie)
• kolektywizacja rolnictwa
• kult jednostki (Stalina i lokalnych przywódców)

4. Skutki śmierci Stalina:

• w ZSRR doszło do niejawnej walki o władzę; pokonany w niej Beria (zwolennik kontynuacji polityki Stalina, szef NKWD) został zamordowany; władzę przejął Nikita Chruszczow)
• Chruszczow zerwał ze stalinizmem, złagodził represje, odsunął od władzy innych ludzi Stalina
• ogłoszono amnestię dla więźniów politycznych, wypuszczono ich z więzień i łagrów
• Chruszczow doprowadził do upadku stalinowskich przywódców w komunistycznej Europie (z wyjątkiem Albanii), proces ten trwał do 1956 roku
• zachowany został dyktatorski model władzy, nadal nie było wolności słowa i demokracji, gospodarki pozostały pod kontrolą państwa

5. Powstanie węgierskie (1956):

• przyczyny:
• opóźnione wychodzenie Węgier ze stalinizmu
• demonstracje uliczne w Budapeszcie, pacyfikowane przez służby bezpieczeństwa
• dojście do władzy reformatorsko nastawionego komunisty, Imre Nagyego, który ogłosił, że Węgry występują z Układu Warszawskiego
• przebieg:
• po decyzji Węgier o wystąpieniu z Układu Warszawskiego, ZSRR rozpoczął inwazję na ten kraj, popartą przez dużą część węgierskiej partii komunistycznej
• część armii węgierskiej próbowała się bronić, po kilkunastu dniach jednak opór złamano
• skutki:
• Węgry ponownie podporządkowano ZSRR
• Nagy został zabity
• Setki tysięcy Węgrów uciekło do Austrii

6. Praska Wiosna (1968):

• przyczyny:
• na początku 1968 roku w Czechosłowacji do władzy doszedł Alexander Dubcek, zwolennik reform
• przebieg:
• zniesiono cenzurę
• pozwolono na demonstracje uliczne
• pozwolono na swobodne zrzeszanie się ludzi
• skutki:
• w sierpniu 1968 roku w ramach operacji "Dunaj" wojska Układu Warszawskiego (ZSRR, Polski, Węgier, Bułgarii i NRD) dokonały inwazji na Czechosłowację; wojska czechosłowackie nie stawiły oporu
• zlikwidowano reformy Praskiej Wiosny, Dubcek po jakimś czasie został odsunięty od władzy
• 300000 Czechów i Słowaków uciekło z kraju

Radziecki czołg w Budapeszcie

Głowa pomnika Stalina, obalonego podczas powstania węgierskiego

Alexander Dubcek, przywódca Praskiej Wiosny

Nikita Chruszczow

Imre Nagy, przywódca powstania węgierskiego

Radzieckie czołgi na ulicach Pragi

Partie polityczne na ziemiach polskich w XIX wieku

 1. Pojęcia:

• endecja

2. Daty:

• 1897 - powstanie Stronnictwa Demokratyczno - Narodowego
• 1892 - powstanie Polskiej Partii Socjalistycznej
• 1895 - powstanie Stronnictwa Ludowego

3. Uwaga: na końcu tej prezentacji jest tabelka, którą macie przerysować do zeszytów i uzupełnić.

Barok i kultura XVII wieku w Europie i Rzeczypospolitej

 1. Pojęcia:

• barok
• sarmatyzm

2. Na czym polegał barok?

• dążność do oszołomienia oglądającego
• przepych, liczne zdobienia, ornamenty, złocenia
• w rzeźbie i malarstwie dążność do pokazania ruchu, emocji, dynamiki
• elementy odnoszące się do wiary i śmierci
• w malarstwie częste używanie mocnego światłocienia

3. Barok w Polsce:

• pałace magnackie i królewskie (np. w Wilanowie)
• bogato zdobione kościoły (np. Fara w Poznaniu)
• sarmatyzm: specyficzny strój (wynik wpływów płynących z Turcji), portrety trumienne i przede wszystkim wiara szlachty w swoją wyjątkowość

de la Tour: Święty Józef

de la Tour: Adoracja pastuszków

Vermeer: Dziewczyna z perłą

Vermeer: Mleczarka

Velazquez: Adoracja magów

Velazquez: Książę Baltasar Carlos

Ołtarz w klasztorze San Esteban w Salamance

Wnętrze poznańskiej Fary

Fontanna di Trevi

Bernini: Ekstaza świętej Teresy

Bernini: Urban VIII