Konstytucja marcowa i ustrój II Rzeczypospolitej

1. Pojęcia:

• konstytucja marcowa
• kadencja

2. Daty:

• 1921 - konstytucja marcowa
• 1922 - zabójstwo prezydenta Narutowicza

3. Najważniejsze partie pierwszych lat II RP:

  a) lewica:

• PPS (socjaliści)
• PSL "Wyzwolenie" (lewicowi ludowcy)

  b) centrum:

• PSL "Piast" (konserwatywni ludowcy)

  c) prawica:

• ZL-N (endecja, nacjonaliści), partia ta utworzy później Chrześcijański Związek Jedności Narodowej, powszechnie zwany "Chjeną"

4. Najważniejsze zasady ustrojowe zawarte w konstytucji marcowej:

• trójpodział władzy:
• władza wykonawcza: prezydent (prawie bez uprawnień, bardzo słaba pozycja, wybierany przez dwie izby parlamentu), rząd z premierem (wybierani przez sejm)
• władza sądownicza (niezawisłe sądy)
• władza ustawodawcza: dwuizbowy parlament (sejm i senat)
• powszechne prawo wyborcze, bez względu na płeć, od 21 roku życia

Generalnie przewagę w tym systemie ma władza ustawodawcza i rząd. Problemem było to, że do parlamentu dostawało się bardzo wiele partii. Przykładowo podam liczbę partii (nie musicie jej znać) w pierwszych polskich sejmach po odzyskaniu niepodległości:

• sejm 1919-22: 10 ugrupowań
• sejm 1922-27: 13 ugrupowań

Żadna z tych partii nie miała większości, więc by tworzyć rząd, musiały powstawać koalicje złożone z wielu ugrupowań. Koalicje takie łatwo się rozpadały z uwagi na spory między partiami; rząd wówczas upadał i powstawał nowy. Działo się to bardzo często, w latach od 1918 do maja 1926 mieliśmy 14 rządów (czyli prawie dwa rocznie, porównajcie sobie to ze współczesną sytuacją, przez ostatnie osiem lat w Polsce... 4 rządy (5, jeśli liczyć, że obecna Rada Ministrów Mateusza Morawieckiego i Rada Ministrów Mateusza Morawieckiego sprzed wyborów w zeszłym roku to dwa różne rządy).

Powodowało to bardzo silne spory polityczne. Ich natężenie było tak wysokie, że doprowadziło niestety do zbrodni: gdy w 1922 roku pierwszym polskim prezydentem został Gabriel Narutowicz, kandydat lewicowy (PSL "Wyzwolenie"), to fanatyczny zwolennik prawicowej endecji (aktor Eligiusz Niewiadomski) po kilku dniach go zastrzelił.

5. Postacie do zapamiętania:

Gabriel Narutowicz

Stanisław Wojciechowski

Podręcznik: str. 218

Zeszyt ćwiczeń: str. 92-93

Pamiętajcie o zadaniu dodatkowym :)