Wojny Rzeczypospolitej z Turcją

 1. Pojęcia:

• haracz

2. Daty:

• 1673 - bitwa pod Chocimiem
• 1672 - zdobycie przez Turków Kamieńca Podolskiego
• 1683 - bitwa pod Wiedniem

3. Przyczyny wojen:

• najazdy Kozaków na Turcję
• najazdy Tatarów na Polskę
• Dążenie Turcji do zajęcia Ukrainy

4. Przebieg wojen

• krótka wojna na początku XVII wieku, nierozstrzygnięta
• atak Turcji w 1672, zajęcie Podola, Rzeczpospolita w traktacie buczackim zobowiązała się do płacenia haraczu
• rok później Polska kontratakuje, zwycięstwo pod Chocimiem, koniec haraczu
• w 1683 roku Turcja zaatakowała Austrię, która zaapelowała o pomoc
• król Jan III Sobieski zdecydował się pomocy udzielić, pokonał Turków pod Wiedniem
• Polska odzyskała Podole

Sobieski wjeżdża do Wiednia

Stalinizm w Polsce

 1. Pojęcia:

• stalinizm
• indoktrynacja
• propaganda
• wróg ludu
• ZMP
• kolektywizacja
• socrealizm

2. Data:

• 1952 - uchwalenie konstytucji PRL

Masy wkraczają do polityki

 1. Pojęcia:

• socjalizm
• nacjonalizm
• monarchia konstytucyjna
• sufrażystki

2. Podstawowe elementy demokratyzujące społeczeństwo końca XIX wieku:

3. Nowe ideologie:

• socjalizm
• najważniejsi przedstawiciele: Marks, Engels
• przeciwnicy gospodarki rynkowej (kapitalizmu)
• uważali się za przedstawicieli robotników (szczególnie tych najuboższych: proletariatu)
• dążyli do upaństwowienia przedsiębiorstw lub przejęcia przynajmniej częściowej kontroli nad nimi przez pracujących tam robotników
• w wersji ostatecznej (nazywanej komunizmem) całkowicie miała zniknąć własność prywatna
• żądali zmniejszenia godzin pracy
• ich symbolem stały się czerwone sztandary
• nacjonalizm
• naród najważniejszą wartością
• odrzucali walkę klas proponowaną przez socjalizm na rzecz solidarnej współpracy różnych grup społecznych
• uważali, że każdy naród powinien mieć własne państwo, możliwie jednolite narodowe

Zamieszki na Haymarket Square w Chicago, które pochłonęły 11 ofiar, po nich 1 V ogłoszono świętem robotniczym

Różne koncepcje walki z władzą komunistyczną

 1. Pojęcia:

• WiN
• Radio Wolna Europa
• Żołnierze wyklęci

2. Formy oporu Polaków wobec władz komunistycznych:

• walka zbrojna
• oddziały partyzanckie podporządkowane WiN
• oddziały partyzanckie Narodowego Zjednoczenia Wojskowego (które wchłonęło Narodowe Siły Zbrojne
• działalność konspiracyjna
• wywiad
• gromadzenie broni przed przewidywanym powstaniem antykomunistycznym
• Kościół katolicki: postawa kompromisowa
• Polacy na emigracji:
• działalność kulturalna, podtrzymująca polskie tradycje
• rozgłośnie radiowe nadające na teren kraju (Wolna Europa, Głos Ameryki)

Narodziny kultury masowej. Przemiany obyczajowe.

 1. Pojęcia:

• piękna epoka
• kinematograf
• kultura masowa
• impresjonizm
• secesja

2. Daty:

• 1896 - pierwsze nowożytne igrzyska olimpijskie

3. Skąd nazwa "piękna epoka"?

• bardzo długi okres pokoju w Europie (około 40 lat)
• coraz dłuższa średnia życia
• rozwój higieny
• wynalezienie szczepionek
• pojawienie się turystyki
• rozwój zorganizowanego sportu
• pojawienie się kina
• początki konsumpcjonizmu
• rozwój sztuki (impresjonizm, akademizm, secesja)

Secesja:

Impresjonizm:

Kryzys Rzeczypospolitej w połowie XVII wieku

 1. Pojęcia:

• rokosz
• złota wolność szlachecka
• liberum veto

2. Przejawy kryzysu:

• zubożenie kraju wynikające ze zniszczeń wojennych, rabunków i załamania się handlu wiślanego
• bunty szlacheckie (najsłynniejszym był rokosz Lubomirskiego)
• zrywanie sejmów przez liberum veto
• konflikty wewnętrzne (magnaci walczyli między sobą (na przykład Sapiehowie i Radziwiłłowie) lub z królem (na przykład przeciw Michałowi Korybutowi Wiśniowieckiemu)

Wojny Rzeczypospolitej ze Szwecją

 1. Pojęcia:

• potop
• hetman

2. Daty:

• 1655 - początek potopu szwedzkiego
• 1660 - pokój w Oliwie (koniec potopu)

3. Przyczyny wojen ze Szwecją:

• konflikt o koronę Szwecji między polskimi i szwedzkimi przedstawicielami dynastii Wazów
• spór o Inflanty

4. Przebieg wojen

• w początkach XVII wieku pomimo polsko-litewskich sukcesów (bitwa pod Kircholmem) Rzeczpospolita utraciła większość Inflant
• w latach dwudziestych XVII wieku Polska utraciła też Pomorze Gdańskie, ale po kilku latach je odzyskała
• Potop 
• w 1655 roku korzystając z polskich klęsk w wojnie z Kozakami i Rosją, Szwecja zaatakowała nas ponownie
• w ciągu kilku miesięcy Szwedzi zajęli połowę Rzeczpospolitej, dokonując ogromnych zniszczeń
• skuteczny opór Jasnej Góry i szwedzkie okrucieństwa wywołały coraz silniejszy polski opór, na czele którego stanął hetman Stefan Czarniecki
• w 1660 podpisaliśmy pokój, Szwedzi wycofali się z Polski i Litwy ale zatrzymali Inflanty

Gustaw II Adolf, Lew Północy

Armia szwedzka

Tworzenie podstaw władzy komunistycznej w Polsce

 1. Pojęcia:

• bezpieka
• MBP
• proces szesnastu
• obława augustowska
• PSL
• PZPR

2. Daty:

• 1945 - utworzenie TRJN
• 1946 - referendum ludowe
• 1947 - pierwsze po wojnie wybory do sejmu

3. Etapy przejmowania władzy przez komunistów:

• utworzenie TRJN
• koalicja komunistów i PSL Stanisława Mikołajczyka
• mocarstwa zachodnie cofnęły uznanie dla rządu londyńskiego i uznały za legalny TRJN
• komuniści przejęli kontrolę nad bezpieką
• początek represji wobec opozycji
• pomoc NKWD dla polskiej bezpieki
• obława augustowska ("mały Katyń")
• sfałszowane referendum ludowe
• sfałszowane wybory do sejmu, komuniści przejmują pełnię władzy
• Mikołajczyk ucieka do Wielkiej Brytanii
• powstanie PZPR

Komunistyczny plakat z okresu referendum ludowego

Wynalazki przełomu XIX i XX wieku

 1.Odkrycia i wynalazki:

• odkrycia
• nowe pierwiastki (np polon i rad, małżeństwo Curie)
• układ okresowy pierwiastków (Mendelejew)
• wirusy (Koch)
• teoria ewolucji (Darwin)
• skroplenie powietrza (Wróblewski)
• wynalazki
• samolot (bracia Wrigth)
• kinematograf (bracia Lumiere)
• silnik spalinowy i pierwsze samochody przez niego napędzane (Otto, Daimler, Benz)
• szczepionka (Pasteur)
• taśmowy system produkcji (Ford)
• telefon (Bell)
• żarówka (Edison)
• radiotelegraf (Marconi)
• silnik elektryczny (Faraday)
• tramwaj elektryczny (Siemens)
• karabin maszynowy (Maxim)
• motocykl z silnikiem spalinowym (Daimler)
• gramofon
• latarka elektryczna
• wysokoprężny silnik spalinowy (Diesel)
• sterowiec (Zeppelin)

Pierwszy motocykl spalinowy

Sterowiec Zeppelina

Powojenna Polska

 1. Pojęcia:

• repatriacja
• nacjonalizacja
• bitwa o handel
• Ziemie Odzyskane

2. Tereny utracone przez Polskę po II wojnie światowej: ziemie na wschód od rzeki Bug, Wileńszczyzna, Wołyń.

3. Ziemie przyłączone do Polski: Pomorze Zachodnie, Ziemia Lubuska, Dolny Śląsk, Śląsk Opolski, Wolne Miasto Gdańsk, południowa część Prus Wschodnich.

4. Przemieszczenia ludności:

• Polacy
• z kresów wschodnich do Ziem Odzyskanych
• z Kazachstanu do Polski
• Ziemie Odzyskane zaludniane były też Polakami z centralnej Polski
• Niemcy z Ziem Odzyskanych do Niemiec
• Ukraińcy z Bieszczad na Ziemie Odzyskane
• Białorusini z Podlasia na Białoruś

Autonomia w Galicji

 1. Pojęcia:

• autonomia
• Galicja

2. Autonomia:

• po klęsce w wojnie z Prusami cesarz Franciszek Józef I przekształcił Austrię w Austro-Węgry, dając Węgrom wiele swobód
• inne narody, na przykład Polacy, również otrzymały liberalne ustępstwa od cesarza
• Galicja otrzymała własny Sejm Krajowy
• polscy posłowie wybierani byli też do sejmu austriackiego, a jeden z nich, hrabia Badeni, został nawet kanclerzem cesarstwa
• Austriacy zrezygnowali z jakiejkolwiek formy germanizacji, pozwalali na rozwój polskich szkół
• urzędnikami w Galicji byli niemal wyłącznie Polacy
• w związku z tym w zaborze austriackim zwyciężyły postawy ugodowe, konserwatywne, uznające władzę Habsburgów i odrzucające powstanie zbrojne

3. Cienie Galicji:

• obok zamożnych miast w rodzaju Krakowa i Lwowa, istniała też bardzo biedna wieś; mówiło się o "nędzy galicyjskiej"
• rozwijał się pod koniec XIX wieku konflikt Polaków i Ukraińców

Cesarz Franciszek Józef w polskim stroju narodowym (szlacheckim)

Powstanie kozackie

 1. Pojęcia:

• Kozacy
• rejestr kozacki
• ugoda w Perejesławiu (perejesławska)

2. Daty:

• 1648 - wybuch powstania kozackiego (Chmielnickiego)
• 1654 - ugoda perejesławska
• 1667 - rozejm w Andruszowie

3. Przyczyny powstania kozackiego na Ukrainie:

• konflikt między prawosławnymi Kozakami a polskimi katolikami
• narastający opór chłopów na Ukrainie przeciw polskim i litewskim magnatom
• zmniejszenie liczby Kozaków rejestrowych przez sejm
• osobisty konflikt Bohdana Chmielnickiego z polskim urzędnikiem

4. Przebieg powstania:

• początkowe zwycięstwa kozackie (np pod Korsuniem, nad Żółtymi Wodami)
• po wstąpieniu na polski tron Jana Kazimierza nastąpiły sukcesy Rzeczpospolitej (np. pod Zbarażem, Beresteczkiem)
• słabnący Kozacy oddali się pod opiekę Rosji (ugoda perejesławska), co włączyło ją do wojny, seria polsko-litewskich porażek
• rozejm andruszowski zakończył wojnę, Rzeczpospolita straciła Smoleńsk, Zaporoże, Kijów i całą Ukrainę na wschód od Dniepru

Kozacy