Angielska monarchia parlamentarna

1. Pojęcia:

• Monarchia parlamentarna
• Rojaliści
• Izba Gmin
• Izba Lordów
• Akt nawigacyjny

2. Najważniejsze postacie: Karol I, Oliver Cromwell, Henryk VIII, Elżbieta Wielka, Karol II.

3. Najważniejsze daty: 1642 (początek wojny domowej w Anglii), 1649 (egzekucja Karola I), 1660 (restauracja monarchii w Anglii). 

Pierwsi królowie elekcyjni

1. Pojęcia:

• konfederacja
• interreks
• sejm elekcyjny
• sejm konwokacyjny
• sejm koronacyjny
• artykuły henrykowskie
• pacta conventa
• piechota wybraniecka
• wolna elekcja

2. Pierwsza wolna elekcja:

• śmierć Zygmunta II Augusta w 1572 roku
• sejm konwokacyjny, który wybierał miejsce i datę elekcji oraz interreksa (Jakub Uchański)
• sejm elekcyjny w 1573 roku, gdy szlachta wybierała króla (Henryk Walezy)
• sejm koronacyjny, na którym dochodziło do koronacji i podpisania artykułów henrykowskich i pactów conventów

3. Po ucieczce Walezego do Francji, nowym królem wybrano Stefana Batorego z Siedmiogrodu (który poślubił Annę Jagiellonkę).

4. Po wstąpieniu na tron Batorego doszło do ataku Rosji na polskie Inflanty, siły polskie dowodzone przez króla i Jana Zamojskiego pokonały je jednak. Wojnę zakończył rozejm w Jamie Zapolskim z 1582 roku (Rzeczpospolita zajęła rosyjską część Inflant i ziemię połocką).

Kraj wielu wyznań

1. Pojęcia:

• bracia polscy (arianie)
• grekokatolicy
• konfederacja warszawska
• ugoda sandomierska
• unia brzeska

2. Najważniejsze religie i wyznania Rzeczpospolitej:

• katolicyzm
• prawosławie (wschodnia Litwa, Ukraina)
• kalwinizm (Litwa w okolicach Kiejdan, Kielecczyzna, Lubelszczyzna)
• luteranizm (Prusy Książęce, Prusy Królewskie, północna Wielkopolska, Inflanty)
• bracia polscy (Kielecczyzna, Lubelszczyzna)
• poza tym również Ormianie, Żydzi, mennonici, muzułmanie

3. Polska krajem tolerancji religijnej:

• panowanie Zygmunta Augusta: król nie chce prześladowań ("nie jestem królem waszych sumień")
• stworzenie konfederacji warszawskiej: aktu prawnego gwarantującego tolerancję religijną w Rzeczpospolitej

3. Kontrreformacja:

• wprowadzenie w Polsce reform soboru trydenckiego (Stanisław Hozjusz)
• sprowadzenie jezuitów do Polski (Piotr Skarga)
• unia brzeska z kościołem prawosławnym (za panowania Zygmunta III)

4. Główne postacie reformacji: Jan Łaski, Faust Socyn.

Kultura polskiego odrodzenia

1. Pojęcia:

• Złoty wiek

2. Najważniejsze postacie:

• Mikołaj Rej
• Jan Kochanowski
• Andrzej Frycz-Modrzewski
• Mikołaj Kopernik
• Maciej z Miechowa
• Marcin Kromer
• Szymon Szymonowic
• Bona Sforza

Rzeczpospolita Obojga Narodów

1. Pojęcia:

• Unia personalna
• Unia realna

2. Wojna o Inflanty:

• Upadek Zakonu Kawalerów Mieczowych, ostatni wielki mistrz, Gotard Kettler ogłosił przyłączenie swego kraju do Polski, w zamian za to otrzymał Kurlandię i Semigalię jako lenno
• Wojna rozpoczęła się w 1563 roku, wzięły w niej udział prócz Polski Szwecja, Rosja i Dania; większość Inflant zajęła Polska i Litwa

3. Unia lubelska zawarta w 1569 roku

4. Zadanie domowe: przedstaw postanowienia unii lubelskiej. 

Czasy Zygmunta Starego

1. Pojęcia:

• Hołd pruski

2. Wojny z Moskwą:

• Przyczyny: dążenie Wielkiego Księstwa Moskiewskiego do podporządkowania sobie ziem dawnej Rusi
• Przebieg: Moskwa opanowała wschodnie tereny Litwy razem ze Smoleńskiem, powstrzymała ją klęska w bitwie pod Orszą 1514 r.

3. Polityka dynastyczna Jagiellonów:

• Władysław II Jagiellończyk, brat Zygmunta Starego został królem Węgier i Czech
• Wywołało to konflikt z Habsburgami, którzy sprzymierzyli się z Krzyżakami
• Ostatecznie konflikt rozwiązany został na zjeździe wiedeńskim w 1515 roku

4. Ostatnia wojna z Zakonem:

• wielki mistrz Zakonu Krzyżackiego Albrecht Hohenzollern odmówił złożenia hołdu lennego, co doprowadziło do wojny z Polską
• W 1525 wojna zakończyła się podpisaniem traktatu krakowskiego i hołdem pruskim

5. Zadanie domowe: przedstaw zasady porozumienia z Albrechtem Hohenzollernem z 1525 roku. 

Rozwój gospodarczy Polski

1. Pojęcia:

• Folwark
• Pańszczyzna

2. Handel wiślany: jego znaczenie wynikało z podporządkowania polskiej gospodarki eksportowi zboża na zachód Europy (Wisłą spławiano ziarno do Gdańska, stamtąd dalej Bałtykiem do Niderlandów). 

Początki demokracji szlacheckiej

1. Pojęcia:

• Magnateria
• Szlachta średnia
• Szlachta zagrodowa
• Gołota
• Sejm walny
• Sejmik
• Poseł
• Senat
• Instrukcja poselska
• Izba poselska
• Marszałek
• Veto
• Hetman
• Podskarbi
• Kanclerz
• Ruch egzekucyjny
• Królewszczyzny
• Konstucja sejmowa
• Kotusz
• Żupan

2. Zadanie domowe: stwórz tabelkę, w której zawrzesz nazwy i postanowienia najważniejszych przywilejów szlacheckich.

Kontrreformacja

1. Pojęcia:

• Kontrreformacja
• Indeks ksiąg zakazanych
• Inkwizycja
• Jezuici
• Nuncjusz

2. Data: 1545 - początek soboru w Trydencie

3. Postacie: św. Ignacy Loyola.

4. Zadanie domowe: wymień w punktach zmiany, które przyniosła kontrreformacja w Kościele katolickim.

Nowe wyznania w Europie

1. Pojęcia:

• odpust
• protestantyzm
• reformacja
• luteranizm
• anglikanizm
• kalwinizm
• symonia
• nepotyzm
• arianie

2. Przyczyny reformacji: krytyka zbytniego przywiązania Kościoła do dóbr materialnych, sprzedaż odpustów.

3. Najważniejsze wyznania protestanckie:

• luteranizm założony przez Marcina Lutra w 1517 roku (jest to też początek reformacji)
• anglikanizm założony przez króla Henryka VIII w 1534 roku
• kalwinizm ostatecznie uformowany przez Jana Kalwina w 1536 roku

4. Skutki reformacji:

• rozłam w Kościele katolickim
• prześladowania religijne
• wojny religijne (jedna z nich, w Niemczech, skończyła się w 1555 roku pokojem augsburskim i uchwaleniem zasady "czyja władza tego religia")
• popularyzacja języków narodowych w literaturze

5. Zadanie domowe: stwórz tabelkę, w której wymienisz najważniejsze zasady luteranizmu, anglikanizmu i kalwinizmu.

Kultura odrodzenia w Europie

1. Pojęcia:

• mecenas sztuki
• renesans (odrodzenie)
• humanizm
• fresk
• attyka
• arkady
• kopuła

2. Krajem, w którym narodził się renesans, były Włochy (ze względu na swe bogactwo i bliskość pozostałości po antyku).

3. Najważniejsze postacie renesansu:

• Michał Anioł
• Leonardo da Vinci
• Rafael Santi
• Erazm z Rotterdamu
• Jan Gutenberg
• Galileusz
• Giordano Bruno

4. Znaczenie wynalazku ruchomej czcionki drukarskiej:

• przyspieszenie wydawania książek
• spadek ich cen
• upowszechnienie słowa pisanego
• przyspieszenie obiegu informacji

5. Zadanie domowe: wymień cechy stylu renesansowego w architekturze.

Gospodarka w epoce kolonialnej

1. Pojęcia:

• dualizm gospodarczy
• kompania handlowa
• praca nakładcza
• manufaktura
• kapitalizm
• Korsarz
• weksel

2.  Dualizm gospodarczy:

• zachód Europy (na zachód od Łaby): zmiany w systemie produkcji (manufaktury, praca nakładcza), nowe organizacje handlowe (kompanie), wprowadzenie do obiegu weksli (przodków banknotów), początki kapitalizmu
• wschód Europy (na wschód od Łaby): dominacja rolnictwa, powrót do pańszczyzny, eksport ziarna na zachód, nawrót do feudalizmu

Skutki wielkich odkryć

1. Pojęcia:

• konkwistador
• złoty trójkąt
• rewolucja cen

2. Najważniejsi konkwistadorzy:

• Ferdynand Cortez: podbił państwo Azteków, zginął wtedy król Montezuma
•  Francisco Pizarro: podbił państwo Inków, zginął wtedy król Atahualpa

3. Przyczyny sukcesów konkwistadorów:

• przewaga w uzbrojeniu (muszkiety, konie, metalowe zbroje) 
• strach Indian związany z tym, że brali Hiszpanów za wysłanników bogów
• epidemia ospy, którą Europejczycy zawlekli do Nowego Świata

4. Zadanie domowe: wskaż skutki wielkich odkryć, osobno dla Europy, osobno dla Ameryki. 

Wielkie odkrycia geograficzne

1. Pojęcia:

• Karawela
• Astrolabium

2. Wielcy odkrywcy:

• Bartłomiej Diaz (odkrył Przylądek Dobrej Nadziei)
• Vasco da Gama (w 1498 opłynął Afrykę i jako pierwszy dopłynął do Indii)
• Krzysztof Kolumb (w 1492 odkrył Amerykę, wyprawę ufundowali Ferdynand Aragoński i Izabela Kastylijska)
• Ferdynand Magellan (zorganizował pierwszą wyprawę dookoła świata 1519-22)
• Amerigo Vespucci (udowodnił, że Ameryka jest osobnym kontynentem)

3.  Inne ważne postacie: Henryk Żeglarz, Paolo Toscanelli.

4. Zadanie domowe: wymień przyczyny wielkich odkryć geograficznych. 

Cywilizacje Ameryki

1. Pojęcia:

• cywilizacje prekolumbijskie

2. Zadanie domowe: narysuj tabelkę, w której wymienisz osiągnięcia kultur Majów, Azteków i Inków.