Państwo Kazimierza Wielkiego

1. Pojęcia:

• przywilej składu
• poradlne
• orle gniazda (zamki)

2.  Zakończenie wojny z Krzyżakami i Czechami:

• kompromis z Czechami w Wyszehradzie w 1335 roku (król czeski zrezygnował z praw do polskiej korony w zamian za rekompensatę pieniężną)
• pokój z Zakonem Krzyżackim w Kaliszu w 1343 roku (Polska odzyskała Kujawy i Ziemię Dobrzyńską w zamian za rezygnację z Pomorza Gdańskiego)
• ostateczne zakończenie wojen z Czechami: pokój w Namysłowie w 1348 roku

3.   Podbój Rusi Halickiej zakończony w 1366 roku.

4. Pozostałe ważne daty:

• 1364: założenie Akademii Krakowskiej
• 1370: śmierć Kazimierza Wielkiego

 5. Zadanie domowe: wymień osiągnięcia Kazimierza Wielkiego w polityce wewnętrznej.   

Zjednoczenie państwa polskiego

1. Pojęcia:

• starosta
• grosz praski

2.  Książęta i królowie próbujący na przełomie XIII i XIV wieku jednoczyć Polskę:

• Henryk Probus, książę wrocławski
• Władysław Łokietek, książę brzesko-kujawski
• Przemysł II, książę wielkopolski
• Wacław II, król czeski z dynastii Przemyślidów

3. Najważniejsze wydarzenia z okresu jednoczenia:

• 1295: koronacja Przemysła II na króla Polski, rok później Przemysł został zamordowany pod Rogoźnem
• 1300: koronacja Wacława II na króla Polski, pięć lat później Wacław umrze i jego ziemie na terenach Polski zacznie przejmować Władysław Łokietek
• nieudany bunt mieszczan niemieckich w Krakowie pod wodzą wójta Alberta
• 1320: koronacja Władysława Łokietka na króla Polski, symboliczny koniec rozbicia dzielnicowego

 4. Początek wojen z Krzyżakami:

• próba zajęcia Pomorza Gdańskiego przez Brandenburgię spowodowało wystosowanie przez Polaków prośby o pomoc do Krzyżaków
• Krzyżacy pokonali Brandenburczyków, po czym sami zajęli Gdańsk w 1308 roku
• po nieudanej próbie odwołania się do sądu papieskiego, Władysław Łokietek rozpoczął wojnę z Krzyżakami (sprzymierzonymi z Czechami)
• pomimo sukcesu w bitwie pod Płowcami w 1331 roku, Władysław nie odzyskał Pomorza; dodatkowo stracił też Kujawy i Ziemię Dobrzyńską 

Sprowadzenie Krzyżaków do Polski

1. Pojęcia:

• zakon krzyżacki
• komtur
• wielki mistrz

2. Przyczyny sprowadzenia Krzyżaków:

• kłopoty Konrada Mazowieckiego z plemionami Prusów i Jaćwingów
• zaangażowanie Konrada w walki z innymi Piastami

 3. Zaproszenie Krzyżaków do Ziemi Chełmińskiej: 1226.

4. Po pojawieniu się w Polsce Krzyżacy przeprowadzili w ciągu pół wieku skuteczny podbój i chrystianizację Prusów i Jaćwingów.

5. Zadanie domowe: wymień korzyści i zagrożenia wynikające z pojawienia się Krzyżaków w Prusach. 

Mongołowie

1. Pojęcia:

• jarłyk
• haracz
• chan

2. Temudżyn (Czyngis-chan): władca, który zjednoczył Mongołów i podbił ziemie od Morza Kaspijskiego do Pacyfiku (w XIII w.). 

3. Już po śmierci Czyngis-chana jego wnuk, Batu-chan podbił Ruś (pierwsze walki: bitwa nad Kałką w 1223 roku) oraz dokonał niszczącej inwazji na Węgry i Polskę.

4. Podczas najazdu na Polskę do największej bitwy doszło pod Legnicą w 1241: siły polskie dowodzone przez księcia Henryka Pobożnego zostały kompletnie rozbite, sam książę zginął.

5. Zadanie domowe: wymień od myślników przyczyny sukcesów armii mongolskich.   

Polska dzielnicowa

1. Pojęcia:

• senior
• princeps

2. Przyczyny wydania statutu przez Bolesława Krzywoustego (zmarłego w 1138): miał on aż pięciu synów (wiedział wtedy o czterech: Władysławie Wygnańcu, Bolesławie Kędzierzawym, Mieszku Starym i Henryku Sandomierskim, najmłodszy Kazimierz Sprawiedliwy jeszcze się nie urodził), obawiał się między nimi wojny domowej.

3. Upadek statutu Bolesława Krzywoustego:

• pozbawienie władzy przez młodszych braci Władysława Wygnańca
• pozbawienie władzy nad Krakowem Mieszka Starego przez Kazimierza Sprawiedliwego
• Kazimierz Sprawiedliwy w zamian za przywilej przywilej łęczycki uzyskał od Kościoła likwidację zasady senioratu w księstwie krakowskim (władza tam stała się dziedziczna)
• ostateczny upadek autorytetu princepsa: zamordowanie w Gąsawie w 1227 roku księcia krakowskiego Leszka Białego (syna Kazimierza Sprawiedliwego)

4. Zadanie domowe: wymień skutki rozbicia dzielnicowego.

Wyprawy krzyżowe

1. Pojęcia:

• krucjata
• krzyżowcy
• templariusze
• joannici
• krzyżacy
• zakon rycerski

2. Przyczyny krucjat:

• chęć odzyskania przez chrześcijan Ziemi Świętej
• prześladowania chrześcijan przez Seldżuków
• poszukiwanie nowych ziem przez uboższych rycerzy

3. Synod w Clermont w 1095 roku: papież Urban II nawoływał do udziału w krucjacie w zamian za zbawienie dla poległych.

4. I krucjata ruszyła w 1096 roku i trzy lata później zdobyła Jerozolimę. Krzyżowcy na zdobytych terenach utworzyli państwa chrześcijańskie, najsilniejsze z nich to Królestwo Jerozolimskie.

5. Z biegiem czasu niektóre krucjaty organizowane były również przeciw poganom i heretykom w Europie, jedna z nich (czwarta) również przeciw Bizancjum (doprowadziła do zdobycia przez krzyżowców Konstantynopola).

6. Muzułmanie ostatecznie wyparli chrześcijan z Ziemi Świętej: ostatnie duże miasto, Akka, wpadło w ich ręce w 1291 roku.

7. Zadanie domowe: wypisz od myślników skutki krucjat.