Kultura późnego średniowiecza w Polsce

1. Pojęcia:

• piękna Madonna
• Pieta
• Barbakan

2. Najważniejsze postacie polskiej złotej jesieni średniowiecza:

• Wit Stwosz
• Mikołaj Kopernik
• Marcin Król
• Wojciech z Brudzewa
• Paweł Włodkowic
• Jan Ostrorog

 3. 1400: odnowienie Akademii Krakowskiej.

4. Zadanie domowe: wymień najważniejsze zabytki gotyckie w Wielkopolsce.  

Wojna trzynastoletnia

1. Pojęcia:

• armia zaciężna

2. Przyczyny:

• powstanie Związku Pruskiego w 1440
• prośba Związku Pruskiego (wyrażona przez Jana Bażyńskiego) o wcielenie Prus do Polski
• inkorporacja (wcielenie) Prus do Polski przez króla Kazimierza Jagiellończyka w 1454, początek wojny trzynastoletniej

 3. Przebieg wojny:

• klęska Polski w bitwie pod Chojnicami w 1454
• stworzenie przez Piotra Dunina armii zaciężnej
• pokonanie Krzyżaków w bitwie pod Świecinem w 1462
• koniec wojny: II pokój toruński w 1466

4. Zadanie domowe: wymień postanowienia II pokoju toruńskiego.       

Nowe potęgi w Europie Wschodniej

1. Pojęcia:

• sułtan
• janczarzy
• car

2. Etapy rozwoju imperium tureckiego:

• pokonanie sił węgierskich Władysława Warneńczyka i Jana Hunyadyego w bitwie pod Warną w 1444
• zdobycie Konstantynopola i zniszczenie Cesarstwa Bizantyjskiego w  1453

 3. Etapy rozwoju Wielkiego Księstwa Moskiewskiego:

• pokonanie Mongołów przez Dymitra Dońskiego w bitwie na Kulikowym Polu
• ostateczne zerwanie z niewolą mongolską przez Iwana III Srogiego
• przekształcenie Moskwy w Cesarstwo Rosyjskie przez Iwana IV Groźnego   

Europa Zachodnia w XIV i XV wieku

1. Pojęcia:

• Czarna śmierć
• Taniec śmierci
• Wojna stuletnia
• Husyci

2. Wojna stuletnia 1337-1453

• Przyczyny: walka o koronę Francji, dążenie do likwidacji angielskich posiadłości we Francji
• Przebieg: większość wojny to przewaga Anglii (np. bitwa pod Azincourt), ostatecznie jednak dzięki Joannie d'Arc (bitwa pod Orleanem) wygrywa Francja

3. Czarna śmierć: epidemia dżumy, która w połowie XIV wieku przybyła ze wschodu i zabiła 1/3 mieszkańców Europy. 

Wielka wojna z zakonem krzyżackim

1. Przyczyny wojny:

• dążenie Polski do odzyskania Pomorza Gdańskiego
• dążenie Litwy do odzyskania Żmudzi
• strach Zakonu przed rosnącą siłą unii polsko-litewskiej
• wsparcie Litwy dla antykrzyżackiego powstania na Żmudzi

2. Przebieg wojny:

• wielki mistrz Ulrich von Jungingen w 1409 wypowiedział wojnę Polsce i Litwie, Krzyżacy zajęli Ziemię Dobrzyńską
• 15 VII 1410 zwycięska dla sprzymierzonych bitwa pod Grunwaldem, zwycięską armią dowodzili Władysław Jagiełło i Witold
• sprzymierzeni po zwycięstwie nie potrafili zdobyć Malborka
• 1411 I pokój toruński, Krzyżacy oddają Polsce Ziemię Dobrzyńską, Litwa odzyskuje Żmudź

3. Inne ważne postacie: Zawisza Czarny, Mikołaj Trąba, Paweł Włodkowic.

4. Zadanie domowe: wyjaśnij, jakie tezy na soborze w Konstancji wygłosił Paweł Włodkowic.  

Unia Polski z Litwą

1. Pojęcia:

• unia personalna
• bojarzy

2. Panowanie Ludwika Węgierskiego (o jego prawach do polskiej korony zadecydował wcześniej jego wuj, Kazimierz Wielki): wydanie przywileju w Koszycach w 1374 r.

3. Po śmierci Ludwika jego następcą stała się jego córka, Jadwiga Andegaweńska. Polscy panowie zdecydowali, że jej mężem stanie się Jagiełło, wielki książę litewski. Tym samym Polska i Litwa zawarły unię państwową.

4. Unię podpisano w 1385 roku w Krewie, odnowiono ją później w 1401 roku w Wilnie i w 1413 w Horodle.

5. Inne ważne postacie: Mendog, Giedymin, Witold.

W cieniu kościołów i zamków

1. Pojęcia:

• styl romański
• styl gotycki
• portal
• apsyda
• rozeta
• Biblia pauperum
• Prezbiterium
• przypora
• inicjał

2. Zadanie domowe: stwórz tabelkę, w której porównasz cechy kościołów romańskich i gotyckich. 

Kultura i nauka wieków średnich

1. Pojęcia:

• Uniwersytet
• Scholastyka
• Sztuki wyzwolone
• Asceta

2. Kultura średniowiecza starała się być uniwersalna, a jej fundamentem było chrześcijaństwo.

3. Wspólne wzorce osobowe:

• Asceta (Szymon Słupnik)
• rycerz (Roland)
• władca (Karol Wielki)

4. Ważna postać: Tomasz z Akwinu.

Kościół w średniowieczu

1. Pojęcia:

• benedyktyni
• cystersi
• heretycy
• inkwizycja
• zakony żebracze
• dominikanie
• franciszkanie
• waldensi
• albigensi

 2. Najważniejsze postacie:

• św. Benedykt z Nursji
• św. Franciszek z Asyżu
• św. Dominik Guzman

 3. Zadanie domowe:

• wyjaśnij, co oznacza sformułowanie "benedyktyńska praca"
• wyjaśnij, w jaki sposób Kościół wpłynął na rozwój państw europejskich w średniowieczu 

Średniowieczne miasto i jego mieszkańcy

1. Pojęcia:

• patrycjat
• pospólstwo
• plebs
• rada miejska
• burmistrz
• cech
• czeladnik
• ratusz
• pręgierz
• rynek

2. Zadanie domowe: wyjaśnij, na czym polegała lokacja miasta na prawie magdeburskim.

Życie średniowiecznej wsi

1. Pojęcia:

• lokacja
• sołtys
• dwupolówka
• trójpolówka
• ława
• wolnizna
• metoda wypaleniskowa
• zasadźca

2. Wynalazki i ulepszenia w polskim rolnictwie z XII-XIV w.

• trójpolówka
• pług z żelaznym lemieszem
• brona
• sierp
• koło młyńskie

3. Zadanie domowe: wyjaśnij, na czym polegała trójpolówka.

System feudalny

1. Pojęcia:

• senior
• wasal
• lenno
• hołd lenny
• system feudalny
• stan
• suzeren
• społeczeństwo stanowe
• monarchia patrymonialna

2. Grupy społeczeństwa stanowego:

• rycerstwo
• duchowieństwo
• mieszczaństwo
• chłopstwo

3. Związki łączące wasala i seniora:

• senior ofiarowywał wasalowi dożywotnio ziemię (lenno) i opiekę
•  wasal ofiarowywał seniorowi dożywotnio wierną służbę "mieczem i radą"

4. Zadanie domowe: wytłumacz, na czym polegała zasada "wasal mojego wasala nie jest moim wasalem".

Państwo Kazimierza Wielkiego

1. Pojęcia:

• przywilej składu
• poradlne
• orle gniazda (zamki)

2.  Zakończenie wojny z Krzyżakami i Czechami:

• kompromis z Czechami w Wyszehradzie w 1335 roku (król czeski zrezygnował z praw do polskiej korony w zamian za rekompensatę pieniężną)
• pokój z Zakonem Krzyżackim w Kaliszu w 1343 roku (Polska odzyskała Kujawy i Ziemię Dobrzyńską w zamian za rezygnację z Pomorza Gdańskiego)
• ostateczne zakończenie wojen z Czechami: pokój w Namysłowie w 1348 roku

3.   Podbój Rusi Halickiej zakończony w 1366 roku.

4. Pozostałe ważne daty:

• 1364: założenie Akademii Krakowskiej
• 1370: śmierć Kazimierza Wielkiego

 5. Zadanie domowe: wymień osiągnięcia Kazimierza Wielkiego w polityce wewnętrznej.   

Zjednoczenie państwa polskiego

1. Pojęcia:

• starosta
• grosz praski

2.  Książęta i królowie próbujący na przełomie XIII i XIV wieku jednoczyć Polskę:

• Henryk Probus, książę wrocławski
• Władysław Łokietek, książę brzesko-kujawski
• Przemysł II, książę wielkopolski
• Wacław II, król czeski z dynastii Przemyślidów

3. Najważniejsze wydarzenia z okresu jednoczenia:

• 1295: koronacja Przemysła II na króla Polski, rok później Przemysł został zamordowany pod Rogoźnem
• 1300: koronacja Wacława II na króla Polski, pięć lat później Wacław umrze i jego ziemie na terenach Polski zacznie przejmować Władysław Łokietek
• nieudany bunt mieszczan niemieckich w Krakowie pod wodzą wójta Alberta
• 1320: koronacja Władysława Łokietka na króla Polski, symboliczny koniec rozbicia dzielnicowego

 4. Początek wojen z Krzyżakami:

• próba zajęcia Pomorza Gdańskiego przez Brandenburgię spowodowało wystosowanie przez Polaków prośby o pomoc do Krzyżaków
• Krzyżacy pokonali Brandenburczyków, po czym sami zajęli Gdańsk w 1308 roku
• po nieudanej próbie odwołania się do sądu papieskiego, Władysław Łokietek rozpoczął wojnę z Krzyżakami (sprzymierzonymi z Czechami)
• pomimo sukcesu w bitwie pod Płowcami w 1331 roku, Władysław nie odzyskał Pomorza; dodatkowo stracił też Kujawy i Ziemię Dobrzyńską 

Sprowadzenie Krzyżaków do Polski

1. Pojęcia:

• zakon krzyżacki
• komtur
• wielki mistrz

2. Przyczyny sprowadzenia Krzyżaków:

• kłopoty Konrada Mazowieckiego z plemionami Prusów i Jaćwingów
• zaangażowanie Konrada w walki z innymi Piastami

 3. Zaproszenie Krzyżaków do Ziemi Chełmińskiej: 1226.

4. Po pojawieniu się w Polsce Krzyżacy przeprowadzili w ciągu pół wieku skuteczny podbój i chrystianizację Prusów i Jaćwingów.

5. Zadanie domowe: wymień korzyści i zagrożenia wynikające z pojawienia się Krzyżaków w Prusach. 

Mongołowie

1. Pojęcia:

• jarłyk
• haracz
• chan

2. Temudżyn (Czyngis-chan): władca, który zjednoczył Mongołów i podbił ziemie od Morza Kaspijskiego do Pacyfiku (w XIII w.). 

3. Już po śmierci Czyngis-chana jego wnuk, Batu-chan podbił Ruś (pierwsze walki: bitwa nad Kałką w 1223 roku) oraz dokonał niszczącej inwazji na Węgry i Polskę.

4. Podczas najazdu na Polskę do największej bitwy doszło pod Legnicą w 1241: siły polskie dowodzone przez księcia Henryka Pobożnego zostały kompletnie rozbite, sam książę zginął.

5. Zadanie domowe: wymień od myślników przyczyny sukcesów armii mongolskich.   

Polska dzielnicowa

1. Pojęcia:

• senior
• princeps

2. Przyczyny wydania statutu przez Bolesława Krzywoustego (zmarłego w 1138): miał on aż pięciu synów (wiedział wtedy o czterech: Władysławie Wygnańcu, Bolesławie Kędzierzawym, Mieszku Starym i Henryku Sandomierskim, najmłodszy Kazimierz Sprawiedliwy jeszcze się nie urodził), obawiał się między nimi wojny domowej.

3. Upadek statutu Bolesława Krzywoustego:

• pozbawienie władzy przez młodszych braci Władysława Wygnańca
• pozbawienie władzy nad Krakowem Mieszka Starego przez Kazimierza Sprawiedliwego
• Kazimierz Sprawiedliwy w zamian za przywilej przywilej łęczycki uzyskał od Kościoła likwidację zasady senioratu w księstwie krakowskim (władza tam stała się dziedziczna)
• ostateczny upadek autorytetu princepsa: zamordowanie w Gąsawie w 1227 roku księcia krakowskiego Leszka Białego (syna Kazimierza Sprawiedliwego)

4. Zadanie domowe: wymień skutki rozbicia dzielnicowego.

Wyprawy krzyżowe

1. Pojęcia:

• krucjata
• krzyżowcy
• templariusze
• joannici
• krzyżacy
• zakon rycerski

2. Przyczyny krucjat:

• chęć odzyskania przez chrześcijan Ziemi Świętej
• prześladowania chrześcijan przez Seldżuków
• poszukiwanie nowych ziem przez uboższych rycerzy

3. Synod w Clermont w 1095 roku: papież Urban II nawoływał do udziału w krucjacie w zamian za zbawienie dla poległych.

4. I krucjata ruszyła w 1096 roku i trzy lata później zdobyła Jerozolimę. Krzyżowcy na zdobytych terenach utworzyli państwa chrześcijańskie, najsilniejsze z nich to Królestwo Jerozolimskie.

5. Z biegiem czasu niektóre krucjaty organizowane były również przeciw poganom i heretykom w Europie, jedna z nich (czwarta) również przeciw Bizancjum (doprowadziła do zdobycia przez krzyżowców Konstantynopola).

6. Muzułmanie ostatecznie wyparli chrześcijan z Ziemi Świętej: ostatnie duże miasto, Akka, wpadło w ich ręce w 1291 roku.

7. Zadanie domowe: wypisz od myślników skutki krucjat.

Słowianie i Węgrzy

1. Pojęcia:
   - Słowianie wschodni
   - Słowianie zachodni
   - Słowianie południowi
   - głagolica
   - cyrylica
2. Państwo Wielkomorawskie:
   - najwybitniejsi władcy: Świętopełk, Rościsław
   - chrzest dokonany w 863 roku przez Cyryla i Metodego
   - zniszczone przez Węgrów
3. Ruś Kijowska:
   - chrzest w 988 roku, za panowania Włodzimierza Wielkiego
4. Węgrzy:
   - koronacja Stefana Wielkiego w 1001 roku

Najazdy Normanów

1. Pojęcia:
   - Normanowie
   - wikingowie
   - runy
   - drakkary
   - snekkary
2. Wyprawy i podboje Normanów:
   - wybrzeża i dorzecza dużych rzek całej Europy Zachodniej
   - podbój terenów Rusi
   - odkrycie Islandii, Grenlandii i Ameryki (ta ostatnia przez Leifa Erikssona)
   - podbój Anglii przez Wilhelma Zdobywcę w 1066 r.
3. Religia Normanów: politeizm, najważniejsi bogowie to Odyn i Thor.

Rzesza Ottonów

1. Pojęcia:
   - uniwersalizm
   - Rzesza Niemiecka
2. Podział państwa Franków po śmierci Ludwika Pobożnego (w Verdun w 843 r.):
   - państwo środkowofrankijskie objął Lotar (przyszłe Włochy)
   - państwo zachodniofrankijskie objął Karol Łysy (przyszła Francja)
   - państwo wschodniofrankijskie objął Ludwik Niemiecki (przyszłe Niemcy)
3. Osiągnięcia Ottona I Wielkiego:
   - pokonanie Węgrów
   - podbój północnych Włoch
   - koronacja cesarska w 962 r.
4. Zadanie domowe: opisz plany uniwersalnego cesarstwa Ottona III

Państwo Franków

1. Pojęcia:
   - majordom
   - marchia
   - margrabia
   - hrabia
   - renesans karoliński
   - siedem sztuk wyzwolonych
   - minuskuła
   - manuskrypt
2. Frankowie: jeden z ludów germańskich, który w V wieku zajął rzymską Galię (za panowania Chlodwiga), wtedy też, w 496 roku przyjęli chrzest.
3. W VIII wieku władzę przejął tam ród Karolingów:
   - Karol Młot: majordom, który pokonał Arabów w 732 roku w bitwie pod Poitiers
   - Pepin Krótki: pierwszy Karoling, który osiągnął władzę królewską
   - Karol Wielki
4. Zadanie domowe: wykonaj ćwiczenie 2 ze strony 167.
5. Inne ważne postacie: Einhard. 
6. Inne ważne daty: 800 (koronacja cesarska Karola Wielkiego).

Początki islamu

1. Pojęcia:
   - islam
   - muzułmanie
   - hidżra
   - Koran
   - meczet
   - minaret
   - szariat
   - dżihad
   - Kaaba
   - kalif
   - arabeska
2. Działalność Mahometa:
   - pierwsze wizje w Mekce, początek nauczania islamu
   - groźby ze strony władców Mekki powodują ucieczkę Mahometa do Medyny w 622 r.
   - przejęcie władzy nad Medyną, Mekką i większością Arabów
   - śmierć w 632 r.
3. Podstawowe zasady islamu:
   - 5 filarów islamu (modlitwa, post, pielgrzymka, wyznanie wiary, jałmużna)
   - monoteizm (jedynym bogiem jest Allach)
   - Koran świętą księgą
   - nakaz dżihadu
4. Zadanie domowe: wymień największe osiągnięcia cywilizacji arabskiej.

Bizancjum

1. Pojęcia:
   - Hagia Sophia
   - katolicyzm
   - prawosławie
   - ogień grecki
   - ikona
2. Bizancjum: inna nazwa Cesarstwa Wschodniorzymskiego ze stolicą w Konstantynopolu.
3. Szczyt potęgi Bizancjum przypadał na panowanie Justyniana I Wielkiego:
   - budowa Hagia Sophia
   - stworzenie Kodeksu Justyniana
   - wielkie podboje (królestwa Wandalów i Ostrogotów)
4. Rozłam w kościele chrześcijańskim na:
   - katolicyzm (uznający zwierzchność papieża, czyli biskupa Rzymu)
   - prawosławie (uznające zwierzchność patriarchy, czyli biskupa Konstantynopola).

Koniec świata starożytnego

1. Pojęcia:
  - wielka wędrówka ludów
  - barbarzyńcy
2. Wewnętrzne przyczyny upadku imperium:
  - wielkie wojny domowe z III wieku
  - kryzys gospodarczy cesarstwa, upadek rzymskiej monety
  - zamieranie miast na zachodzie imperium
  - podział cesarstwa na cesarstwo wschodniorzymskie i zachodniorzymskie dokonany przez cesarza Teodozjusza Wielkiego w 395 r.
3. Zewnętrzne przyczyny upadku imperium:
  - najazdy Germanów (w tym plemienia Wandalów, którzy zdobyli i złupili Rzym)
  - najazdy Hunów, których pojawienie się w Europie wywołało wielkie przemieszczenia plemion zwane wędrówką ludów
4. Próby ratowania imperium:
  - reformy cesarza Dioklecjana z przełomu III i IV wieku wzmocniły władzę cesarza i usprawniły armię
  - w 451 roku armia Hunów dowodzona przez Attylę została pokonana przez armię rzymską w bitwie na Polach Katalaunijskich
5. Kres cesarstwa: w 476 roku germański wódz Odoaker pozbawił władzy ostatniego cesarza zachodniorzymskiego, Romulusa Augustulusa. Historycy uznają tę datę za symboliczny koniec starożytności.

Pierwsi chrześcijanie

1. Pojęcia:
  - Mesjasz
  - apostołowie
  - ewangelia
  - katolicy
  - papież
  - chrystogram
  - teologia
  - sobór
  - heretyk
2. Etapy rozwoju chrześcijaństwa w Imperium Rzymskim:
  - powstanie chrześcijaństwa w czasach Jezusa (ważne postacie: Herod Wielki, Poncjusz Piłat, Paweł z Tarsu)
  - prześladowanie chrześcijaństwa w pierwszych wiekach jego istnienia
  - ustanowienie tolerancji dla chrześcijan przez Konstantyna Wielkiego w edykcie mediolańskim w 313 r.
  - ustanowienie chrześcijaństwa religią panującą przez Teodozjusza Wielkiego w 392 r.

Osiągnięcia Rzymian

1. Pojęcia:
  - Koloseum
  - akwedukt
  - Prawo XII Tablic
  - Kodeks Justyniana
  - mozaika
  - mecenas
2. Najważniejsze postacie: Galen, Justynian, Wespazjan, Mecenas, Wergiliusz, Horacy, Owidiusz, Liwiusz, Tacyt, Swetoniusz.
3. Najtrwalsze osiągnięcia Rzymianie odnieśli w dziedzinie prawodawstwa.
4. Zadanie domowe: wyjaśnij, na czym polegały związki między kulturą grecką a rzymską.

Życie w Wiecznym Mieście

1. Pojęcia:
  - Forum Romanum
  - termy
  - westalki
  - atrium
  - perystyl
2. Jak mieszkali Rzymianie:
  - plebejusze: wielopiętrowe kamienice
  - patrycjusze: podmiejskie parterowe wille
3. Najważniejsi bogowie rzymscy: Jowisz, Junona, Mars, Westa, Pluton.
4. Zadanie domowe: wymień rozrywki przeciętnego Rzymianina.

Cesarstwo rzymskie

1. Pojęcia:
  - pryncypat
  - barbarzyńcy
  - pax romana
  - romanizacja
  - bursztynowy szlak
  - limes
  - Wał Hadriana
2. Rozwój terytorialny cesarstwa za panowania:
  - Oktawiana Augusta (zdobycie Egiptu, dociągnięcie granicy Rzymu do Dunaju)
  - Trajana (zdobycie Dacji, zniszczenie państwa Partów)
  - innych cesarzy (Brytania, Mauretania)
3. Znaczenie dróg dla cesarstwa:
  - ułatwiały komunikację
  - usprawniały handel
  - pomagały w przemieszczaniu się legionów
4. Zadanie domowe: wyjaśnij, dlaczego cesarstwo za Augusta nazywano "komedią republiki".

Upadek republiki rzymskiej

1. Pojęcia:
  - prowincja
  - namiestnik
  - łuk triumfalny
  - gladiator
  - triumf
  - triumwirat
2. Przyczyny upadku republiki:
  - bunty niewolników
  - wzrost znaczenia dowódców wojskowych
  - ubożenie plebejuszy
  - wojny domowe
3. Powstanie Spartakusa: z trudem stłumione przez Krassusa w 71 r. pne.
4. Porozumienie Krassusa, Cezara i Pompejusza w 60 r. pne.
5. Wojna domowa między Cezarem a Pompejuszem zakończona zwycięstwem Cezara w bitwie pod Farsalos w 48 r. pne.
6. Śmierć Cezara zamordowanego przez senackich spiskowców (między innymi Brutusa) w 44 r. pne.
7. Wojna domowa między Oktawianem a Markiem Antoniuszem i Kleopatrą zakończona klęską tych ostatnich w bitwie pod Akcjum w 31 r. pne. Oktawian jedynowładcą Rzymu, koniec republiki.

Podboje Rzymu

1. Pojęcia:
  - legion
  - wojny punickie
2. Wojny punickie:
  - I wojna punicka: 264 pne - 241 pne, zwycięstwo Rzymu, Rzym zajmuje Sardynię, Korsykę i większość Sycylii
  - II wojna punicka 218 pne - 201 pne, Hannibal pokonał Rzymian w bitwie pod Kannami (216 pne), ostatecznie pokonał go Scypion Afrykański w bitwie pod Zamą (202 pne), Rzym zajął po tej wojnie wschodnią Hiszpanię
  - III wojna punicka 149 pne - 146 pne, Rzym niszczy Kartaginę
3. Po pokonaniu Kartaginy Rzym staje się imperium, podbijając między innymi Galię w 52 pne (Cezar).
4. Zadanie domowe: zad. 1 str 115

Republika rzymska

1. Pojęcia:
   - republika
   - senat
   - konsul
   - pretor
   - cenzor
   - edyl
   - kwestor
   - trybun ludowy
   - veto
   - dyktator
   - liktor
2. Zadanie domowe: wyjaśnij, jakie były podobieństwa i różnice między demokracją ateńską a republiką rzymską.

Początki Rzymu

1. Pojęcia:
   - patrycjusz
   - plebejusz
   - pyrrusowe zwycięstwo
2. Położenie Rzymu: centrum Italii, nad Tybrem, w krainie Lacjum.
3. Legenda o założeniu Rzymu: miasto założył heros o imieniu Romulus w 753 r. pne.
4. Ważne postacie: Tarkwiniusz Pyszny, Pyrrus.
5. Najważniejsze ludy Italii (macie wiedzieć, gdzie ich znaleźć na mapie):
   - Galowie
   - Etruskowie
   - Latynowie
   - Italikowie
   - Grecy

Podboje Aleksandra Macedońskiego

1. Pojęcia:
   - Związek Morski
   - wojna peloponeska
   - kultura hellenistyczna
   - węzeł gordyjski
2. Grecja przed Aleksandrem:
   - wojna peloponeska poważnie osłabiła Ateny i Spartę (doszło do niej przez rywalizację tych polis o przywództwo w Helladzie)
   - wewnętrzne reformy Filipa II wzmocniły Macedonię
   - siły macedońskie pokonały Greków w bitwie pod Cheroneą w 338 r. pne, od tej pory Hellada była podporządkowana Macedonii
3. Osiągnięcia Aleksandra Macedońskiego:
   - podbił całą Persję króla Dariusza III (bitwy pod Granikiem w 334 r. pne, pod Issos w 333 r. pne, pod Gaugamelą w 331 r. pne)
   - na podbitych terytoriach zakładał zasiedlane przez Greków miasta nazywane Aleksandriami
   - dzięki swej polityce mieszania kultur zapoczątkował kulturę hellenistyczną